Siisay si Carlos Bulosan?

Si Bulosan sarong awtor, aktibista, asin komentarista sa pulitika na nagin  pamosong parasurat sa Amerika. Ipinangaki sya sa Binalonan, Pangasinan, kan Nobyembre 24, 1911. Sa edad na 19 anyos, nagpaduman sya sa Amerika asin nagin makusog asin epektibong boses kan mga migranteng Pilipino na biktima nin rasismo asin opresyon.

Dara kan saiyang pagka-aktibista, gusto syang i-deport kan gobyerno kan kapanahunan nin McCarthyismo sa Amerika. Alagad sinuportahan sya kan mga progresibong Amerikano kaya dai nadagos an planong pagdeport saiya. 

Sa huring panahon kan saiyang buhay, nag-irok si Bulosan sa Seattle, Washington, kun sain nagi syang aktibong miyembro kan International Longshoremen’s and Warehousemen’s Union (ILUW), Local 37. Binawian si Bulosan nin buhay kan Setyembre 11, 1956, sa edad na 44 anyos. Piglubong si Bulosan sa sementeryo kan Mt. Peasant sa Seattle.

Segun sa amigo nyang si Chris Mensalvas, nagadan si Bulosan na mayong nawalat kundi sarong lumang amerikana, lumang medyas saka mga manuskritong dai tapos.

Naiiba si Bulosan sa ibang mga awtor ta sya an nag-edukar sa sadiri nya (self-educated). Mahilig syang magbasa nin mga libro. Second year high school an natapusan nya sa Pilipinas bago nagmigrate sa Amerika, alagad nakanuod syang magsurat nin mga rawitdawit, mga halipot na usipon, mga saysay (essays), asin mga nobela na may manlainlain na tema. Kadaklan kan saiyang mga sinurat nakatago sa archives kan Unibersidad kan Washington. An saiyang pinakapamosong nobela, na inot na ipinublikar kan 1943,  iyo an Nasa Puso an Amerika (America is in the Heart), kun sain tinawan nyang buhay an mga ekspiryensya kan mga migranteng Pilipino sa Amerika na panô nin pagsakit. An librong ini ginagamit na teksbuk sa kursong Asian Studies sa ibang unibersidad sa Amerika.

Kan 1943, saro si Bulosan, kaibahan an iba pang awtor na si Will Durant, Booth Tarkington, saka si Vincent Benet, sa napiling magsurat nin teksto sa sarong dibuho ni Norman Rockwell na kun sain ikinurit an Apat na Katalingkasan ni Presidente Franklin Roosevelt—Katalingkasan sa Pagtubod, Katalingkasan sa Pagtios, Katalingkasan sa Pagpahayag, saka Katalingkasan sa Pagkatakot. Si Bulosan an nagsurat kan essay manunungod sa Katalingkasan sa Pagtios.

May mga nagkapirang akademikong iskolar na an nag-analisar kan mga ideya asin sinurat ni Bulosan. Saro na dyan si Sonny San Juan na kun sain pinag-estudyaran nya an rebolusyonaryong kaisipan ni Bulosan. Si Susan Evangelista man pig-estudyaran an nagin kontribusyon ni Bulosan sa pagpauswag kan inaapud na “Third World Consciousness.” Alagad mayo pang nag-analisar kun ano an nagin kontribusyon kan mga ideya ni Bulosan sa tunay na kahulugan kan edukasyon.

Kan pinag-adalan asin pinag-analisar ko an mga sinurat ni Bulosan bilang parte kan sakuyang doktorado sa multikultural na edukasyon sa Unibersidad kan Washington, may mga pananaw syang pigtukar na nagkontribwer sa totoo asin tamang kahulugan kan edukasyon.

Apwera kan saiyang mga progresibong ideya bilang sarong unyonista, maliwanag sa mga sinurat ni Bulosan na an pagigin edukado sarong proseso na pwedeng mangyari sa luwas kan eskwelahan o sa luwas kan pormal na pagtukdo. Saro ining kaisipan na pwedeng mag-agyat sa presenteng sistema kan edukasyon ngunyan.

Inot, maliwanag sa mga obra ni Bulosan na an sosyal na kundisyon kan mga tawo pwedeng magin lehitimong gikanan nin mga ideyang pan-edukasyon. An  paghiling o konseptong ini dai nawawara sa gabos nyang mga obra. Nahiling ni Bulosan sa sosyal na kundisyon kan mga tawo, lalo na kan mga Pilipino sa Amerika, kun ano an saindang tunay na kamugtakan. Dara kan saiyang exposure, nagimata sya sa mga pagtios kan mga Pilipino na biktima nin rasismo. Igdi nagpuon an saiyang edukasyon. Naagimadmadan ni Bulosan na an kaaraman (knowledge) pirming nakabase o nakadepende sa partikular na oras asin kongkretong kundisyon na saiyang hinihiruan.

Panduwa, mayong lugar an pagigin nyutral sa sarong sosyudad na igwa nin mga nang-aapi saka inaapi. Sa nobela nyang Nasa Puso an Amerika, malinaw na gusto nyang ipamuklat sa mga tawo na kada sosyudad pirming may grupong dominante, saka may grupong pigdodominar. Sa arog kaining relasyon pansosyudad (social relation), pirmi nang bentahe an grupong dominante ta kontrolado ninda an midya, an kapulisan, an pwersa militar, asin an mga lider kan gobyerno na nagsusurat kan mga ley. An mga nasa poder iyo an nagdedesisyon kun anong values o mga pagtubod an dapat ipasabot sa mga tawo. An grupong pigdodominar pirmi nang dehado. An magin silensyo sa arog kaining kamugtakan o magin nyutral sarong manipestasyon nin pagsuporta sa status quo o sa dominanteng grupo.

Iyo man ini an gustong sabihon ni Lorraine Code sa libro nyang, What Can She Know? Feminist Theory and the Construction of Knowledge, na an satuyang mga kaaraman pirming resulta o impluwensyado kan sosyal na posisyon kan dominanteng grupo.

Dagdag man ni Alan Singer na sarong edukador, “An pagigin silensyo sa tahaw kan mga importanteng isyu kan sosyudad kontra sa paghanap nin tamang kaaraman, akademikong pagurulay, asin sa tamang pagdiskubre kan satuyang mga dapat maaraman.” An arog kaining kaisipan nagpapataratara na an edukasyon bakong nyutral na proseso.

Palibhasa an eskwelahan iyo an sinusulugan kan mga kaaraman na nagpapakusog  sa dominanteng grupo nganing mapadanay ninda an impluwensya sa sosyudad, dapat lang na an mga maestro asin mga maestra mapagmata sa kun ano an dapat itukdo kun may nag-aapi saka may inaapi o kun may pag-abuso sa karapatan pantawo o may kakulangan nin hustisya sa sosyudad.

Arog kan sinabi ni Bulosan: “And education—what kind? The filth that the culture-mongers teach in schools? That one race is inferior to another race because of the pigmentation of skin? Books that are written by the cultural procurers of the ruling class.”

Sa simpleng pagsabi, kaipuhan i-deconstruct an presenteng pagtukdo nin kaaraman. An dekonstruksyon nagpupuon sa pagdesidir kun pabor o kontra an sarong tawo sa kakulangan nin hustisya, pagkapantay-pantay, o karapatan pantawo.

Pantulo, an aksyon politikal o paghiro (political action) importanteng elemento kan edukasyon na dai maiibitaran. An edukasyon, para ki Bulosan, pirmi nang may politikal na implikasyon. Tubod si Bulosan na an buhay kan tawo nakasentro sa pagbabago kan sosyudad. Kaya an edukasyon, para saiya, bako sanáng an pag-acquire nin kadunungan kundi an magin aktibo sa pagbabago kan sosyudad.

Pwedeng sabihon na may impluwensya si Bulosan ki Paulo Freire, an Brazilian na edukador, na nagsabi na dapat an mga estudyante magpartisipar sa sarong pag-aadal na kun sain an teorya isinasapraktika.

Pan-apat, an edukasyon dapat may ideolohiya. Maski dai nya ngani pig-define kun ano an gusto nyang sabihon kan “ideolohiya,” malinaw sa mga sinurat nya na igwa syang balangkas o salming (framework) kung sain inaalisar nya asin naiintindihan nya an mga sosyal asin politikal na nangyayari saka kun ano an dapat gibuhon.

An balangkas na ini malinaw sa sinurat nyang editoryal kan 1952 sa yearbook kan International Longshoremen’s and Warehousemen’s Union, Local 37 (Seattle). Sabi nya, “I believe that this Yearbook fully presents our case to the working men and women of America; that it explains once and for all time that we do not discriminate against sex, race or national origin, political and religious convictions…(that we) are demanding higher wages and better living conditions, preservation of our civil rights and liberties as guaranteed by the Constitution of the United States and a chance to live in a world of peace.”

Sabi ni Antonia Darder, sarong edukador na Amerikana, na nagsurat 40 taon pagkatapos magadan si Bulosan, “The notion of ideology cannot be ignored within the context of a critical ideology, for it defines for students the perceptual field from which to make sense of the world.”

An mga polisiya kan eskewelahan, arog kan polisiya sa pagdisiplina kan mga estudyante, pagtao nin onra sa katapusan kan taon, o pagtaram nin English, dai man yan basta na saná nahulog hali sa langit. Repleksyon an mga iyan nin sarong ideolohikal na paghiling (ideological perspective) na sinusunod kan administrasyon. Kun anong subjects an mga dapat itukdo saka kung pàno an mga ini itutukdo nakabase nanggad sa sarong ideolohiya o perspektibo.

An mga nasambit na pananaw ni Bulosan nagpapatunay na an totoong edukasyon dapat magin sarong sangkap o armas na dapat gamiton nganing magkaigwa nin hustisya asin pagkapantay-pantay an mga tawo.

An eksperiensya ni Bulosan nagpapatotoo na an mga tawo na bakong edukador sa tradisyonal na paagi pwedeng maging edukador asin makapagtao nin mga ideya na importante sa pagpauswag kan edukasyon.

.