Haloy ko nang minawot na hunahunaon o paghurup-hurupan an diskurso manungod sa gender sa kulturang Bikolnon. Pàno isasa-teorya an nasabing konsepto? Ining ensayong ini sarong panginot na pag-adal sa mga posibilidad nin bernakular na pag-iisip na gikan sa sadiring runâ.
Magpuon kita sa tataramon. Kun kokonsultahon an Bikol Dictionary/Diksionáriong Bikol (2004) ni Malcolm W. Mintz, an dakit nya sa gender mahahanap sa “sangay,” na tinatawan nya nin kahulugan bilang “a nickname shared by two people, used only when greeting each other” asin “to call each other by the same name.” Magayon na kawat kan lenggwahe. Call me by your name, gayod? Eh, sa parehas man saná, patas baga. May romantisismo. Asin urog na may queerness. Homonomenclature, ano? Sangay sa pangaran! Harani na kita kaini sa homosekswalidad, sangay sa sekswal na kamawutan, iyong gayo.
Tinatawan nin magaya-gayang kasakitan (joyful difficulty) kan depinisyon na ini an pag-intindi sa gender bilang sosyalisasyon kan mga lawas sunod sa kultural na gawi manungod sa pagkababayi o pagkalalaki o sa pagkatawong minakontra sa binaryong ini. Imbes na klasipikasyon na base sa kalainan (difference), an diskurso nin pagkalain-lain (diversity), nakasarig na sa kasangayan (similarity). Pàno magkasangay an babayi sa lalaki? An babayi sa binabayi? An tomboy sa lalaki? An lalaki sa babayi? Marhay ini. Produktibong marhay. Bako na sanáng asa pirmi sa anatomiyang kinukimpirma saná kan doktor sa operating room (bako kan mismong may lawas, kan may mismong pagkaaram kun ano an pagkatawo nya), na pinupunan nin manlain-lain na porma nin byolensya ngunyan.
Dagdag pa ni Malcolm W. Mintz, an sangay manungod man ini kun parehas an gender asin sex kan duwang tawo. Interesante, bakong iyo? Sabi ko na ngani kasubago, may queerness digdi. Nasa bernakular ta palan na pagkaaram kan gender an homosekswalidad bilang pagkatawo na normal, arog saná kaiyan.
Alagad, balikan ta an ehemplong itinao kan lexicographer: “Kaming magkabalayi kun dai magkasangay an uring tawo. We are like in-laws, except that our children are of the same sex.” Sa tataramon na ini, nagdadakula an diskurso hali sa gender mismo, paduman sa inaapod nindang kinship, sa Bikolnon, “sadiring-tawo.” Magsadiring-tawo haros (balayi) ngani man talaga an duwang tawo kun an mga aki ninda ikinasal asin nagsasaro na. Sa ehemplo ni Mintz, dai ini pwedeng mangyari ta an mga aki ninda magkasangay. Kun bakong parehas na homosekswal na babayi, parehas na homosekswal na lalaki.
Sunô ko an ehemplong ini ta may kritika na sa cisheteropatriarchal na parametro kan kulturang Bikolnon na an huna saná sa relasyon na matrimonyo, duwang tawo na magkalain, bakong magkasangay. An pwedeng ikasal, lalaki saná asin babayi, sa kumbensyunal na pagkahunà sa mga identidad na ini. Sa halimbawang tataramon, nalaladop ko an paghurup-hurop kan duwang ma-gurang sa byolensya kan sarong sosyudad na dai tinutugutan an duwang magkasangay na mga tawo na magkaminuutan.
May kamunduan duman, bakong iyo? Alagad, sa diskursong nabuksan ta gamit an sadiring tataramon, may bagong kasaysayan kitang nahiling asin nadangog. Magaya-gaya, maski papàno. Kun may konsepto kita kan kalainan, pagkamanlain-lain, o an hinuhunà tang “malain,” igwa man kitang pagkaintindi sa katutuuhan kan kasangayan, na gigikanan nin hustisya sa pakikipagkapwa ta sa mga sadiring tawo sa rona.
.
0 Comments