Isus! Ata, Isus sa kausmakan garo an sasabihon kan iba pag nadangog ngani an parakayò sa gadan.

Kan aki pa kami sa Tabaco, duwa man sana an syertong matatampaling ka kan mga gurang pag sinarawod mo an: 1) inayot ako, 2) parakayo sa gadan. Pag sinabi daa kaya kan aki na inayot sya, garo na man sana sya nilupigan o ni-rape. Sa Quezon-Tagalog, ang buót sabihon kan “iniyot”—o kinantot. An tiyaon ko, dawa maisog, midbid man sya na matibayon sa mga eksaktong tataramon. Pag sinuntok ka, sinuntok ka. Habo nya ki inayot.

Mas haboon kan tiyaon ko kan pinausong ‘parakayo sa gadan.’ Luminakop kaidto an kararawan na ‘parakayo sa gadan’ kan kasagsagan pa kan mga linemen sa orihinal na planta kan ilaw sa Tabaco. An tindahan mi, nasa hampang mismo kan dating planta kan ilaw, asin may inuman kami sa banggi na matawuhon pirmi ta mala ngani su mga trabahador kan planta, yaraon samo nagkakarakan buda nag-iirinom. Pag may dayo o kun sisay man na dai tatao mag-Bikol, haros arog kaini an pangyari lalo pag Amerikano an kaulay:

Amerikano: So howdya say “The food is delicious in Bikol?”
Bikolanong lineman: Oh… it’s “Parakayo sa gadan.”

Tapos,dai talaga minaulok su kada lineman hanggan dai nakahali su Kano. Grabeng biridahan pag mayo na su kinarawan asin mababaritaan na saná sa irinuman man giraray na su Amerikanong tinuruan nin kabuahan, huto baga ta sinapak kan waitress na sinabihan kan Kano nin “Hey you, ‘parakayo sa gadan.’ Delicious food!”

An dai man saná masubahan kan mga taga-planta kan ilaw, idto mismong mga suldados kaidto, su mga pig-apod na CAFGU na pag minalas-minalas, maski udtong mainiton sa sentro… ibaragtakan kan mga NPA na dai mo aram kun sain harali. Idto su panahon na pag gadan, gadan talaga, asin ta mala 10 taon pa saná an nakaagi kan matapos an Martial Law, ordinaryo man kaidto na kada aldaw, may gadan na suldados o may gadan na NPA.

Sa Bicol University Tabaco Campus na dating midbid sa apod na Bicol University College of Fisheries o simpleng Fisheries, dakulon kaidtong magagayon na scholars hali pang Iriga asin mga banwaan sa Partido Area. Paborito man kan mga linemen na pagparasubahan idtong mga soltero nindang pag-iriba na mga dai daa nakakataram pag minaaragi na su mga taga-Camsur na daraga kan Fisheries. An karantyawan antos banggi, sa irinuman na naman. Hirak man daa kan mga torpe—mauugma na saná daa na magin mga ‘parakayo sa gadan.’

Kan sakristan pa ako, nakapurot ako kaidto sa likod kan simbahan mi ki lumaon na variorum. An kumpletong titulo tanda ko pa—Cum Notis Variorum sa Latin na an buót sabihon “Mga Notasyon Manungod sa Nagkapirang Tawo”.

Sarong libro an variorum na yaon su bilog na gibo o tema kan nagsurat asin kairiba man su bilog na mga notasyon, anotasyon, gabos na notes kun baga o mga dagdag na paliwanag sa sentral na tema kan libro. Manungod sa kagadanan su napurot kong variorum asin sa likod kan nasabing libro, may surat-kamot na ‘Parakayo sa Gadan’.

.