Kun maglakaw-lakaw ka sa mga lugar kan urban poor sa Metro Manila, kun Bikolano ka, magigiulok ka ta kun may kahuron kang nagbi-Bikol, may marani man saimong nagbi-Bikol na man. Sa pagparalibut-libot ko kaidto bilang community organizer sa mga barangay sa mga gilid kan Salog Pasig asin mga tributaryo kaini, garo saro sa 10 pamilya hali sa manlainlain na lugar kan Bikol. Kaya kun baguhan ka sa Manila, libut-libot sana sa mga komunidad kan urban poor dai ka na mapupungaw ta makakapag-Bikol ka sa mga nanay, tatay, lolo, buda mga lola. An mga bagong tubo nakakaintindi pa man ki Bikol pero kiriwot nang magtaram. Pero maski na ngani sa Manila na an kabuhayan kan mga Bikolanong nabanggit ko, urog na su mga naggugurang na, dai sainda nahahali an paghidaw sa banwang namundagan na sagkod ngunyan, su mga nabayaan nindang mga problema asin mga kadaihon, dai pang dakulang nagbago. Parehong mga problema an pighahampang ninda sa Metro Manila sagkod ngunyan.

Taun-taon, sa bulan nin Disyembre, naghahanda an mga urban poor sa Metro Manila nin pagtiripon na an tuyo ipaabot sa gobyerno an mga isyu kan urban poor. Panunuluyan an apod kan pagtiripon na manlainlain an tema kada taon. Ngunyan na taon, apat na Nanay na bados an nagdara kan temang “lstaran sa panahon nin pandemya”. An Panunuluyan ibinaing sa paghanap ninda San Jose asin Birhen Maria nin madadagusan kan panahon na nagsunod sinda kan pagbuót ni Emperador Cesar Agusto kaidto na magpalista ta may ipinag-orden na sensus. Dahil ta pagbuót kan gobyerno, maski mag-aakion na si Maria, nagpa-Bethlehem man sya. Aram ta sa Bibliya na dai na sindang lugar na madagusan kaya sa paglakaw ninda nakaabot sinda sa kwadra nin mga karnero buda kabayo. Duman na inaki si Jesus sa sabsaban. Su kadipisilan paghanap nin malulugaran sa oras nin pag-aki, kabaing ini kan kadipisilan man kan mga urban poor sa paghanap nin tamang lugar tanganing mabuhay na matiwasay.

Kan Disyembre 16, su Panunuluyan ginibo sa Zoom na nguna ta dai pwedeng magtiripon sa Mendiola, o sa Plaza Miranda o sa Manila Cathedral para ipaabot sa mga nanunungdan sa gobyerno an mga isyu kan kinapobrehan sa syudad. Sa presentation sa Zoom, an sabi kan mga lider kan urban poor, dipisilon ki maray an buhay ngunyan na pandemya. Dakulang bagay an problema sa tubig, pambakal ki face mask asin face shield, alcohol, asin iba pang pang-proteksyon sa bayrus. Mas dipisil pa kun may paisi na magkakaigwang demolisyon sa lugar ninda. Sabi kan mga urban poor, an abisong stay at home imposible kun gabaon na an saindang mga harong. Sain sinda? Pàno an physical distancing? Dai pa ngani dyan pighuhururunan an pag-aradal kan mga aki. Pàno daw an mga aki na maluyang magbasa, maluyang magbilang, buda maluyang magsurat?

Pàno daw an maarabot na panahon?—sabi ninda.

Mahalaga an pagparumdom sa mga may katungdan asin obligasyon na asikasuhon an programang paharong sa kinapobrehan sa syudad. May kasabihan baga kaya na out of sight, out of mind. Hilinga su 15 bilyon na nawara kan Philhealth. Dahil daing nagtutulak na kolektibong boses, pigpapaliman-limanan na sana baga. Kun anu-ano na sanang balubagi an nadadangog ta arualdaw nganing su Philhealth na isyu malingawan na. Kaya sa mga urban poor, dai ninda pipalampas an Disyembre na dai magpahayag kan mga isyu ninda. Istaran na harani sa hanapbuhay buda mga serbisyo sosyal para sa disenteng pamumuhay arog kan tubig, ilaw, eskwelahan, asin iba pa. Ini an mga nanginginot sa mga pighahaditan ninda.Ining taon na 2020, gulping purisaw an dinara sa mga Pilipino lalo na sa kinapobrehan. Pero anuman na gabat an mag-agi sa nasyon, madali sa mga namamanwaan an pagbangon kun arog kan Panunuluyan ni San Jose asin Mahal na Birhen, pirming panô nin pagláom an mga tawo. An Panunuluyan kan urban poor simbolo man nin paglaom na an pangarampag na dai malingawan kan gobyerno an obligasyon ninda sa namamanwaan dai mapapagliman-limanan.