Friday, March 29, 2024, 1:29am

Paaram 2020

Published on Saturday, January 02, 2021, 11:59am

Natuod kitang hilingon na dakulang bagay an paghali pasiring sa padudumanan  Nagdedespedida party kita o hihatod ta an mahali. Kan dai pang internet, an sisabi ta: Magsurat. Dai makalingaw.

Iba ining paghali kan daan na taon ngunyan. Dipisil umawon buda sabihan na magbalik ka man lugod giraray 2020. Bakong pag gulping gabat buda kulog an dara kan sarong pangyayari, iniisip ta na sana ngani na kuta nagi na sana ining sarong pangaturugan na pagmata ta, pasalamat kita ta maray sana pangaturugan man sana palan. Pero puon na mayugyog an nasyon sa pagkahirak sa mga nabiktima kan pagtúga kan bulkan na Taal, sagkod kan Disyembre 31, 2020, bakong sarong pangaturugan an namatian kan mga taga Batangas buda mga kataning kaining lugar kaiba an bilog na nasyon. Tios na ngani dahil sa mga kalamidad na uminagi arog kan African Swine Fever na primerong nadiskubre kan Septyembre 2019, dai pa ngani nakakahali sa kadipisilan kan Taal eruption, gari kitang kinigkig kan bareta kan Enero 2020 na may CoViD19 sa Wuhan, China buda iba pang lugar sa kinaban. Dai pa deklaradong pandemya an CoViD kan Enero pero panô na an mga bareta sa media ki manungod kan CoViD19. Aram na kan bilog na kinaban na dapat bantayan an mga airport buda pantalan. Sa Pilipinas pinalaog pa su mga hali pa ngani sa Wuhan na mga turista. Sa madaling sabi, sa pagigin halukaka kan Pilipinas sa pagpalaog kan mga Tsino na mga hali pa ngani sa mismong pinaghalian kan virus, dai nahaloy, duwang Intsik an nagka-CoViD digdi sa Pilipinas. Aram ta na an istorya nin pag-ulakit puon kan magadan su inot na na-CoViD. Ngunyan 474,000 na an natamaan kan grabeng makaulakit na hilang na ini. Idineklarar kan World Health Organization (WHO) kan Marso 2020 na may pandemya. Nagkaigwa nin lockdown na sagin man inapod na Community Quarantine. Pareho man sana an gustong sabihon: Daing biyahe, sarado an mga negosyo, work from home an mga opisina, an mga hospital haros mga may CoViD na sana an natatawan atensiyon. Mga pamilyang nagadan dahil sa virus dai nakakapaghirilingan ta an reglamento sa mga hospital i-cremate tulos kun nagadan sa CoViD. Mga doktor, nars, buda iba pang nagtatarabaho sa hospital sobra-sobrang pagsakripisyo an ginigibo. Halawigon na istorya nin pagluha kan mga pamilya, patrabaho buda iba-ibang aspekto nin pagbuhay-buhay an dara kan lockdown. 

Mantang nasa lockdown an bilog na nasyon, sarong dakulang isyu an pighururunan sa kongreso: an prangkisa kan ABS-CBN. Sinimbag kan ABS-CBN an mga isyu kontra ¸digdi alagad daing patas na pagtimbang kan mga argumento an naobserbahan kan mga tawo. Kan Hulyo 11, 2020, opisyal na isinara an ABS-CBN huli ta dai tinawan ki prangkisa kan kongreso. 11,000 na trabahador kan ABS-CBN an nagdusa an mga pamilya dahil sa nawarang trabaho. Garing nagadanan an dakulon na tawo na an ABS-CBN an gustong istasyon, lalo na su mga barangay na harayo sa mga sentro kan syudad o munisipyo. Garo bagang kulang pa an mga kadipisilan na nasambit sa inotan na kaipuhan pang patungan ki sarong batas na garong naghahagubuhob na delubyo an darang pwersa: an Anti-Terrorism Act of 2020 (R.A.11379) na nagin batas kan pirmahan ini kan presidente kan Hulyo 3, 2020. Saro ining samiraw o bangungot para sa mga Pilipino. Dahil sa batas na ini, natawan ki rason an red-tagging kan mga tawong lehitimo an mga protesta o reklamo manungod sa mga isyu nin banwaan. 

Dahil sa batas na ini, madaling sahutan na komunista an mga tawong nagpapahayag nin reklamo. Nagdalum pa an nagdidiklom na panganuron nin demokrasya sa Pilipinas.

Sa panahon nin Pandemya, nagin ordinaryo an makadangog kang may ginadan. Abogado, opisyal nin gobyerno, ordinaryong tawo, maaaraman mo basta na sanang gadan na. Binadil. Su nangyari kan Disyembre 21 sa Tarlac simple an pinunan. Naribukan su pulis na off-duty na si Senior Master Sergeant Jonel Nuezca na an harong kataning sana kan mag-inang Sonya buda Frank Gregorio. Su ribok hali sa sarong homemade cannon para sa pagselebrar kan Pasko. Sa social media mati ki marhay an dagit buda kahaditan kan mga tawo. Arog na sana palan kaan, sabi kan dakol na tao. Dahil nagsimbag sa pulis si Sonya Gregorio, pwede nang badilon kan pulis? Dakol na boses na hali sa gobyerno an garo pigtatawan pang rason na nabadil su mag-ina dahil nagsimbag sinda sa pulis. Nahambugan sa mag-ina su pulis. Maray sana ngani ta may video kan nangyari sabi kan mga tawo ta kun dai daa baka paluwason pang nanlaban su mag-ina sa sarong awtoridad. An ikinadagit kan dakol na tawo iyo an gian kan kamot kan pulis na badilon sa payo su mga biktima.

An mga nasa itaas na mga pangyayari, mga nagkapira sana sa darang pasakit kan minahali pa sanang taon. Duwa sana an pwedeng pangaptan ta sa mga rapado kan mga pangyayari: Magpakalugmok kita sagkod na magi kitang uripon nin pagkatakot o arog kan boses sa rawitdawit ni Dylan Thomas, sarong pararawitdawit na Ingles, sabihon ta man na: “Do not go gentle into that good night, Rage, rage against the dying of the light…” Hari  pagsabata an diklom nin banggi nin pagkamabuot, Dai pagtugot sa pagrumirom kan liwanag.

France Clavecillas
Nagin public school teacher si France Clavecillas kan dekada 70. Pagkatapos nin sampulong taon sa pagturo, nagtrabaho na sa non-government organization (NGO) bilang community organizer, nagin executive director, training director, buda iba pang kaipuhan kargahon na responsibilidad sa NGO.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

2 + 1 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan