Ngunyan na pandemya, parati tang nadadangog sa TV an mga tataramon na nabiyayaan nin gobyerno, tabang hali sa gobyerno, mga pasaway, asin iba pang mga tataramon na nagpaparùrô kan respeto kan banwaan sa mga daing sukat. Dahil natuod na kitang magdangog kan mga nasabing tataramon, haros inakò ta nang tama an mga tataramon na ini. Dai nang haput-hapot, minapaanod na saná kita sa sulog kan arualdaw na komunikasyon. Halimbawa, sa interbyu sa TV, sabi kan mga nakakua kan Social Amelioration Program (SAP): “Pasalamat po kami ta nabiyayaan kami kan tabang kan gobyerno.”

Kun nangangaranan daa kan mga daing-dai an tunay na kamugtakan ninda, ini an tunay na pagkaagimadmad (consciousness), sabi kan sarong bantog na edukador ni si Paulo Freire, kagsurat kan bantog na librong Pedagogy of the Oppressed. An kaisipan na an mga serbisyong dara kan gobyerno sa tao sarong biyaya naghahali sa paghiling na an gobyerno sarong amo o puon. Hali pa ini sa haloy na kutang linabanan na  kamugtakan—kolonisasyon asin pyudalismo_na an paghiling sa mga pobre mga uripon na nakasarig saná sa maray na buót kan among. Gabos na karahayan hali sa among—asyendero, don, donya, senyor, senyora o iba pang apod—sa dakol an yaman buda poder. Dai ining kaisipan na ini basta napaparà maski pirmi ining pigduduhagi kan mga halangkaw an pagka-agimadmad ta dakol an mga paagi kan status quo o mga nasa komportableng kamugtakan nin yaman asin poder sa banwaan na pakusugon an mga harigi kan status quo. Maski an tataramon na beneficiary na pirming ginagamit sa mga opisina nin gobyerno mapadapit sa mga kaintra sa mga programang gobyerno kaibahan man kan mga nasabing terminolohiya na minasalming kan reyalidad kan banwaan. Garing normal na sanáng mga tataramon an mga nasambit na ini, pero kun an banwaan dai nagpapabaya na matahuban an mga mahalagang pigtuturo nin hustisyang pangkomunidad (social justice) an mga nasabing terminolohiya hihilingon na tunok sa halanuhan kan hawak nin banwaan. Grasyang hali sa gobyerno, makarima-rimang pagdangugon ta hali sa banwaan an pondong pinanao sa SAP. Senyal na pagkadaing utang na buot sa mga pinaghahalian nin buwis an pagsabi na grasya an mga tinatao sa tawo na hali sa gobyerno. An nasa tamang kaisipan na may inadalan na nasa gobyerno maralamti an ngabil kun magsabi sya na naambunan na nin grasya an dakol na mga tawo. Ta bakong grasya na hali sa marhay na buot maski nuarin an mga ginastusan na programa kan mga namamanwaan. Mga serbisyo ini. Mga programa ini. Bako ining mga tabang. Ta kun an pagtaram dapit sa mga serbisyo hali sa gobyerno tabang, ano na palan su sakripisyo kan mga namamawaan para sanáng makapagtao kan VAT (value added tax) buda iba pang buwis para padagos na magdalagan an makinarya kan gobyerno?

An mga ginagamit tang tataramon testigo kan paghiling ta sa mayoriya kan mga tawong kulang o daing oportunidad na mag-abante sa buhay. An uru-utrong pagsabi sa TV na pasaway an mga ordinaryong tao ngunyan na pandemya bakong sadyusan na pagtaram. Totoong igwang mga nagbabalgar kan quarantine guidelines. Pero an duunan na an mga pobre mga pasaway sarong pagtaram na iresponsable. Kun nagdadakol an nauulakitan kan bayrus, dai dapat manghurabot kun siisay an babasulon. Ginigibong normal an pagbasol sa biktima. Kun siisay pa an mga nasasakitan, sinda pa an binabasol. Igwa man talagang pasaway pero an pinapabutwang kasalan arualdaw na madadangog ta: Mga pasaway kaya. Tapos ipapahiling sa TV an mga nadakop na daing mask na kadaklan hali sa pobreng komunidad. Sinda an binabasol sa paglangkaw kan na-COVID19. Di natahuban na su mga reklamo manungod sa kaluwayan na pagresponde kan Department of Health (DOH) o kan mga nagin problema sa pagdistribuir kan SAP. Madaling gamiton na padàtulan an mga pobre kun nasasala an gobyerno. Madaling taduson an paghuna kan may poder na mga kuto saná an daing sukat.

Bilang sarong banwaan na naghahanap nin totoong kabisayan na nakaugat sa hustisya buda pagmati kan kadipisilan kan mayoriya, an mga terminolohiyang nagbabasangbasang kan dignidad nin kinapobrehan importanteng ripasuhon buda pag-atid-atidon. Dai ta saná narereparo pero kada paggamit ta kan mga tataramon na nagpapakusog kan status quo, pinapaluya ta an buót kan mga tawong dapat kuta surugon ta. Bako na surugon sa saláng gibo kundi na hilingon bilang sektor na pirming dehado an kinapobrehan. May mga argumento na pagnagsusurog ka kan kasaraditan bleeding heart ika. Panglaták ini kan status quo sa mga nagsusurog kan kasaraditan. Pag-ulug-ulog an bansag na bleeding heart. Kaya sabi ngani nin sarong kaalyado nin mga organisasyon nin mga daing istaran, dapat maisog an buót mo kun minaapil ka sa kinapobrehan ta ika man tatratuhon na kaya sanáng latakon.

Dahil ngani pirming nahuhusgahan an kinapobrehan, minakintal na lugod sa isip ninda na pasaway talaga sinda kaya dahil sa uruutrong pagbasol sa sainda sa dakol na bagay, nagdadagdag pa kita sa pagkadehado ninda kun minagamit kitang mga terminolohiyang nag-uulang na igalang sinda kan banwaan. Nauulang ta man na mapangaranan ninda an inhustisya na kinamumugtakan ninda kaya lalong nahahaloy an pag-abante kan saindang agimadmad. Lalong dai mahahali sa isip ninda na anuman na hali sa gobyerno tabang o kaya biyaya.

.

Nagin public school teacher si France Clavecillas kan dekada 70. Pagkatapos nin sampulong taon sa pagturo, nagtrabaho na sa non-government organization (NGO) bilang community organizer, nagin executive director, training director, buda iba pang kaipuhan kargahon na responsibilidad sa NGO.