Sabi sa sikolohiya, tanganing padagos na mabuhay sa tahaw nin labi-labing pagtios, an tawo nakakamukna nin mga paagi na madepensahan an sadiri (defense mechanisms). Halimbawa, kun habo kan kataning mo na mapadusahan ta nadakop mo syang nandaya sa tindahan, an kataning mong iyan itsitsismis ka na nandaya ka kaidto pero dai saná risa ta matibay kang magsagin-sagin. Naaraman mo na saná na rinatakan na palan su pangaran mo. O kaya, iinutan kang takuton tanganing dai mo sya masingil kan mga paglapas nya sa kapwa. Igwa man na pandepensa sa sobrang kanos na kan mga ugali sa palibot. An pagdangog na pipalaog sa sarong talinga buda pipaluwas sa ibong. Mas grabe kun dai mo na aram kun ano na an nasa buót kan kahuron mo ta maski an pandok nya nawaran na nin natural na liwanag kun sya kahuron mo. An apod kan pandepensang ini kan tawo sa mga problema sa palibot nya iyo an dai nang pakilabot. Pinatuod na nya an sadiri na dai na makubhanan o mataranta kun may mga problema. Kakambal ining depensang ini kan pagkadai nang nahihiling na pagláom (cynicism) na magrahay pa an dalagan kan mga bagay-bagay sa banwaan. Madadangog mo an mga tataramon na ini: Ubos na an luha ko, dai nang mangyayari. Sinda na saná baga an nasusunod.

Urog na ngunyan na pandemya na nagdara nin manlain-lain na pagsakit, mas mauubserbahan ta an man-iba-ibang pagdepensa sa sadiri. Mas pa sa takot na maulakitan kan CoViD19 an takot na makasuhan sa kun ano na sanáng balubagi ta kun makataram kang medyo may natatamaan na may poder buda awtoridad, pwede sanáng ikabit ka sa mga gustong magpabagsak kan gobyerno. Sa social media saná, pag mga troll an nagpaplatika, huna mo langit na an Pilipinas ta pag magkomento ka sa mga bararikig na mga pahayag kan nasa poder an hapot tulos saimo “Ano man an inambag mo sa banwaan”? Dakulon an mga bagay-bagay na an sarong naglalapigot na taxpayer pwedeng-pwede buda dapat lang mangsitá. Pagsusururugan ka kan mga troll na kun sain paghali-haling kapatalan an iaapon saimo. Dakol an kaipuhan sitahon arog kan isyu sa West Philippine Sea. Pabayaan na sanáng ibaribad su pinangganahan kan Pilipinas na Arbitral Ruling na sadiri kan Pilipinas an West Philippine Sea? An isyu sa PhilHealth arog na saná kaan, lilingawan ta na an pagsiguro na maibalik su hinàbas na kwarta na para sa kapakanan kan mga myembro kan PhilHealth? Tugot kita na sabihan na sagkod na saná sa taon 2021 an PhilHealth? An dolomite na pampagayon daa kan Manila Bay, okay lang? An paglaog kan mga DITO cell sites sa military camps kan nasyon, dai na pagsitahon? May dagit na nagkakalakaga sa daghan kun dai nailuluwas an mga komento o mga rekomendasyon na pwede man makatabang sa pagpakarhay kan buhay-buhay ngunyan. Sa social media nakakaluwas an dagit pero an mga natatamaan nananakot na babalikan an mga reklamador. Sa bilog na panahon pakatapos kan EDSA I, ngunyan saná gustong pauk-ukon an mga dila kan mga tawo. Marhay sanang an mga Pilipino naglalaad pa an kalayo sa tulak ta kun naparaot an dalagan kan isip ta, magraralakaw-lakaw kitang gari nang mga bangkay na burubitbit an sadiring ataul. 

An pagdagit sa inhustisya bakong gibong ikakasupog. Nata ta an nagtitimak-timak sa mga deretso kan kadaklan dai lamang nasusupog? Idinidepensa pa ngani. Pinapalakpakan pa. Sinasaluduhan pa. Mas urog na dapat palakpakan kuta an pagdagit sa mga baralanggado nang gibu-gibo arog kan pagyamyam sa mga tultol na gibo kan frontliners. Arog kan pagdagit sa planong magbugtak ki mga DITO cell sites sa mga military camps sa nasyon asin iba pang dapat tang ikadagit. 

Anong klaseng nasyon na kita kun maski an lehitimong diretsong magdagit sa salâ patimak-timakan ta pa? An dagit an emosyon na nagdadara nin pagbabago. Dai man nangangahulugan na kun dagit ka sa mga nangyayari ngunyan pirming dagit an pandok buda boses mo. Bako man iyan an gustong sabihon kan pagdagit sa mga sarala nang dalagan sa nasyon. An dagit sa daghan nagmumukna na paagi na mapadanay an katutuuhan. An dagit bako sa tono kan pagtaram mamamati kundi sa mga datos na kapot ta bilang patunay na igwa man nanggad na salâ. An dagit sa mga sala nahihiling sa mga paghiro ta na may pagbabagong mangyari. Bakong tanda nin pagpadaba sa banwaan an paghalon saná pirmi kan mga ikinakadagit ta. Pag-iisipan ta saná kun pàno an dagit magpahiro sato nganing makamit ta an mawot na pagbabago.

.