Kasabay kan pagbutwa nin mga online performances, nagbutwa man an daing sagkod na urulay sa lado kan mga arog ming obrero sa teatro. An hapot, kun an mga dramang pan-entablado maaapod pa baya na ‘teatro’ kun an mga ini pinapadalan na sa Facebook o sa Youtube.
Haros gabos man nagtataram na bako ini teatro ta mayo sa sarong pisikal na lugar an arista saka an paradalan. Sa ngunyan, mauyon ako digdi. Alagad, bako man ito an diskusyon. An diskurso, yaon sa posibilidad na ‘bako pa’ ini teatro ‘sa ngunyan’, kundi ‘pwedeng magin teatro’ sa bagong normal. Buót taramon, yaon ini sa estado kan pag-evolve.
An iba man, dai iniinkaminar na ipadalan sa online platforms an mga recorded na pasali, o dawa na an mga live drama, ta ngani daa na mahidaw man an mga paradalan sa aktwal na pasali sa entablado kun makabalik na sa normal an sitwasyon ta. Digdi, dai ako uyon.
An urulay-ulay na arog kaini, dai naman bago. Arog man gayod kaini nabukag an sirkulo kan teatro kan nagpuon na isalak an ibang midyum sa pasali sa entablado. Ngunyan kaya baga, dakol naman an naggagamit na nin projections, video clips, saka igwa pa nganing interactive performances kun sain an paradalan parte kan pagbilog kan istorya kan pasali gamit an mobile app kun sain, mantang nagdadalan, nagsisimbag kang online survey an mga paradalan sa kun ano sa hiling ninda an maray na padumanan kan istorya.
Kun babalikan ta pa an istorya kan antigong teatro, mayong aktor sa mga drama bago kan 535 B.C. Gabos saná parte kan koro na iyo an nag-iistorya. Kundi, si Thespis nangahas na sadirihon an karakter kaya sya nagin pinakainot na aktor. Dugang pa, dai man tinutugan an sarong babae na umarte sa entablado bago kan mga taon 1660. Muya sanang ipahihiling kaini na padagos na nagbabago an kinaban kan teatro. Sa hiling ko, maray ini ta gabos man na paghiro sa praktika nin teatro, paduman sa pagigi nitong ‘inclusive’—sa gender, midyum, diskurso, asin konteksto.
Ngunyan, sarado an mga teatro. Kanselado an mga pasali. Kun sa mga propesyunal na kompanyang panteatro sa Kamaynilaan, an pagkawara kan trabaho an saro sa mga mayor na hinahandalana ninda. Digdi sa Bikol, urog na sa mga arog ming obrerong kultural sa komunidad, bako sana iyan an problema. An mas iniiisip mi pa, ‘pano ta gigibuhon an pakiki-‘bali’ sa komunidad sa arog kaining sitwasyon?’
Ano man kun bako na ini teatro? Pag-abot sa komunidad, dai naman importante sainda an mga pagsasa-teorya kan sarong pasali. Dai ko man tinataram na dai importante an pag-aadal sa porma. An punto digdi, pag-abot ta sa komunidad, gabos na pasali, pakikibali. Kaya ngani ginagamit ta an sining tangani na mapadali an pagsabot kan paradalan, urog na itong mga nanay na maluto pa, malaba, maataman kan aki, o mga parauma na amay pa sana kaipuhan nang magtrabaho sa tanuman. Habo naman nindang isipon kun teatro pa o dai na an sarong pasali.
Sa Bikol, gabos man saná iyan pasali. Ano man kun an sarong aktor o theater company maggamit nin online platform? Ano man kun an sarong musikero magpabakal nin merchandise? O an sarong pintor mag-vlog? Simple man sana an mga hapot, alagad kaipuhan paghurup-huropan. Mapundo baya an sarong parasurat kun ubos na an tinta? Mauntok daw an sarong musikero kun mayo na siyang gitara o raot an mikropono? Matunong baya an sarong reporter kun pinasira an saindang istasyon? Mawawara na baya an mga kolor kun dinakop an sarong pintor?
Para sakuya, sa panahon na ini, mas maray nganing magsaralakan an mga midyum. Kun igwa man na darang ranga ining pandemya, iyo ito an paghiro kan mga artista luwas pa sa saindang nanudan nang midyum. Bigla sana, dai ta pig-urulayan, nagtaragbo kita sa birtwal na kinaban, kitang mga artista hali sa iba-ibang disiplina. Dawa na gabos kita naninibago sa arog kaining sitwasyon, aram tang saro sa mga katungdan kan mga arista an magtaong kusog sa sosyudad urog na sa arog kaining sitwasyon.
Sa panahon na ini, igwang mas importanteng pag-urulayan kaysa sa midyum—an katuyuhan kan satuyang mga pasali. Ta dawa na ngani gabos ini pasali, pakiki-‘bali’ man ini sa komunidad, sa ururon kan sosyudad.
Para sakuya, sa ano man na porma ini paagihon, an tingog kan banwaan an pinakamakusog na midyum sa paghampang sa angat kan katibaadan.
.
0 Comments