Kakaiba an kapangyarihan kan kakanon. Kun ano an kinakakan mo, iyo ka iyan. An kinakakan mo iyo man an mapamidbid saimo: kun taga sain ka, kun ano an mga tinutubod mo,  kun anong kaabtan mo ngapit. 

Mga duwang taon an nakaagi kan an mga residente kan Camaligan nariparo na igwang mga English-speaking na nagkakaralot harani sa lumang sementeryo kan banwaan. An pag-ulay ninda, igwa na naman mga bagong abot na mga treasure hunters. Napag-araman ninda na kakaibang treasure an hinahanap kan mga ini. Sinda mga estyudante nin Arkiyolohiya na gikan pa sa University of California at Los Angeles (UCLA). Sinda parte kan Bicol Archeological Project na minukna kan Arkidyosesis nin Caceres asin kan banwaan kan Camaligan, Camarines Sur.

Interesante an saindang mga nadukhayan sa saindang pagkalot. An lider kan grupo nin mga Arkiyologo, sarong Bikolano,  tubong Tinambac, si Dr. Stephen Acabado. Sinabi nya sako na sa pagkalot ninda, an inot na hinahanap ninda iyo an mga tada nin mga kinakan kan mga tawo kaidtong panahon. Nahiling ninda sa Camaligan kun gurano kadakol an mga tibulaka nin mga laman-dagat. Susog man sa saiya, sa paagi kan pag-adal kan mga kinakan kan mga tawo kaidto, mamimidbidan mo kun ano an istilo ka pagkabuhay ninda, kun ano an mga hanapbuhay ninda, kun guraro ka-organisado an saindang komunidad, kun pàno nagtalubo an populasyon. Ining kaaraman na ini gikan sa saindang obserbasyon kan mga kinakan kan tawo. Sa paagi kan saindang pag-adal kan mga kakanon kan mga Bikolano kaidto, narurip ninda an kaaraman manungod sa sibilisasyon bago pa man mag-abot an mga Kastila.

An pan de sal na minimilmig lang nyato bago kakanon, o kaya sinasawsaw ta sa mainit na kape, kaiba an galunggong, ini mga ordinaryong kakanon kan Pilipino alagad sinda an sukulan kan ekonomiya kan satong nasyon. Sinda pwedeng magin barometro kun gurano kapatal o katibay an sarong presidente kan nasyon. An pan de sal ngunyan, tres pesos. Mayo ka nang mababakal na pisuhon. An presyo man kan galunggong inaabot nang 140 kada kilo. Ini sarong patunay kun guranong kamakapangyarihan an kakanon nin ordinaryong syudadano. Kan nakaaging taon, nangaipong mag-import kan Pilipinas nin 17,000 metriko-toneladang galunggong tanganing makontrol an presyo kan sirang ini sa merkado. Kun magmahal bigla, maririsa kun gurano kapalpak an satuyang mga ekonomista asin mga lider kan banwaan. 

Habo ta man na husgahan an sarong tawo susog sa saiyang kinakakan. Nagigirumduman ko kaidto an surubahan kan nasa high school pa. An mga Isabelina ngaya sa sobrang pa-cute, dai inuubos an laog kan sarong boteng Coke. Tibaad ngaya isipon kan iba na paslo sya sa kakanon o inumon. Ining mga ralatikan kan panahon, minapahayag kan satong punto na an tawo minsan nasusukol susog sa saiyang kinakakan o mga dai kinakakan. Syempre kadakol man napapasala sa salang bana-bana.

Sa buhay-pagtubod kan mga Kristyano, mas lalong pinapararom an dati nang mahalagang papel kan kakanon. An Bibliya, sa pagsaysay kan inot na pagkahulog kan tawo sa kasalan, minapuon sa pagkakan nya kan ipinangalad na bunga nin sarong kahoy sa paraiso. Sa gabos na pwede nyang kakanon asin pakinabangan sa hardin nin Eden, saro saná an ipinagbawal nin Dyos. An bungang idto na kadaklan na beses iniisip nyato na mansanas susog sa mga drawing kan mga artist, minarepresentar kan papel nin Mahal na Dyos sa bilog na uniberso. Kuahon mo na Adan asin Eba an gabos digdi sa paraiso apwera kan sakong papel bilang saindong Dyos. Kun kayâ an demonyo na sa porma nin halas, sinunsunan an tawo na ipinapangalad na bungang idto ta mabubuksan an saindang mga mata. An salà nin tawo bako sa simpleng pagkakan kundi sa paagi nin sarong kakanon, naipahayag nya an saiyang orgulyo asin daing pakilabot sa kabùtan nin Dyos. Sa ibang tataramon, an kasàlan luminaog sa buhay nin tawo, sa paagi nin sarong kakanon.

Bakong makangangalas, kun siring, na sa Bagong Tipan kan Bibliya, minawot man kan Dyos na iligtas an tawo sa paagi nin kakanon. Kan banggi na si Jesus pinasaluiban, nagkua sya nin tinapay, nagpasalamat, asin itinao ini sa saiyang mga disipulo, asin nagsabi: “Akua nindo ini asin kakana nindo gabos. Ini an sakong hawak na idudulot para sa saindo.”Abaa nang swerte kan kakanon na minawot nin Dyos na itao an saiyang sadiri sa porma nin arak asin tinapay! Abang gayon paghurup-hurupon na an presensya nin Dyos, ilinigtas an bilog na aspekto kan satuyang buhay, an gabos na espasyo asin panahon kaini, pati na an espasyo nin kakanon. Malinaw an kamawutan nin Dyos na dai nyato malingawan an paghanap sa Saiya siring kan arualdaw na paghanap nyato sa kakanon. Malinaw, siring man, an kabutan Nya na an presensya ni Jesus, siring sa kakanon, iyo an magin sukulan kan satuyang pagtalubo sa personal o sa sosyal na libelo. Sya, siring man, an barometro kan ekonomiya kan satong kaligtasan. Nagtutubod kita na nagigin kita kun ano man an satuyang kinakakan. Alagad ki Jesus, kita nagigin parte nya sa lambang pagkakan nyato kan saiyang hawak asin pag-inom ta kan saiyang dugo—kan langitnon na tinapay asin arak.

Sarong karungawan kun siring, kun dai pa kita mabasog.

.sdsds