Sa daratangan kan Unibersidad ng Pilipinas, may sarong rebulto na, sa kahaluyan nin panahon, nagin bantog na bilang simbolo kan eskwelahan na ini. Aram garo kan kadaklan an hitsura kan rebultong ini, na nginaranan sa tataramon na Ingles na “Oblation”—sarong lalaki na magayon an hitsura kan lawas, nakatangad sa kalangitan, asin nakabukas an duwang takyag. An buot sabihon kan “Oblation” sa Bikol, pag-atang, o sa ordinaryong tataramon man sa Ingles, offering.

Sa kahaluyan ko sa UP, dai ko maisip kung ano an buót na i-atang kan lalaking rebulto. Dai man ngani sako klaro kun sya mismo an atang, na, kumbaga sa urulay na medyo hararom, “sacrificial lamb” sya. An pagkakaintindi kan kadaklan, na iyo man an pigpapaburan ko, sya nag-aatang kan sadiri nya, an intiro nyang pagkatawo. Kun kiisay man nya inaatang an sadiri nya—kun sa banwaan, kun sa Dyos, kun sa eskwela, iyan dakol asin haloy pang urulay.

Madali mag-isip nin oblation pag nahihiling ko an mga overseas Filipino workers (OFW). Milyun-milyon sinda na nasa luwas kan Pilipinas. Nag-atang na sinda kan saindang sadiri para sa agom, aki, makuina, makuama, tugang, magurang, makuapo pa. Sa init nin disyerto, sa lipot nin nyebe, sa tahaw nin dagat, asin manlain-lain pang lugar. Waiter, katabang, paraluto, tripulante, paratukdo, inhinyero, nars, doktor, computer programmer—kun ililista ko gabos, ubos an pirang papel. Pigtao na ninda an ganot, oras, luha, para makatabang sa iba. Ngunyan, sa panahon nin epidemya, inatang na ninda pati buhay.

Hinahalat ko na saro sa mga aldaw na maabot, may sarong Pilipino na magtyaga na dangugon an mga istorya kan mga tawong binawian habang nagtratrabaho sa tahaw kan epidemyang ngunyan nagraradas sa kinaban. Habo kong malingawan kan kinaban an mga pangaran ninda. Sa Estados Unidos pa saná, gatos na an mga Pilipinong nagadan sa CoViD19 mantang ginigibo ninda an saindang trabaho. Mga propesyunal ining mga tawong ini, halangkaw an tinapusan sa saindang edukasyon. Aram ninda an gustong sabihon kan maglaog sa tahaw kan kahilangan, pero dai sinda nagpadaog sa takot. Kun nuarin kadaklan kan tawo nagpirmi na saná sa saindang mga harong, sinda, nagkukubugkubog sa puso, nagsulot kan saindang scrub suit o uniporme, naglaag nin kung ano na sanáng PPE an yaon, nagpangadyi, asin nagsirbi sa saindang ospital o opisina o trabaho. Aram ninda an peligro, pero dai sinda nagpadaog sa takot. Bakong an apod sa mga tawong dai nagpadaog sa kataktan, “bayani?”

Gusto ko, saru-saruon an mga istorya kan mga ini. Gibuhan sinda nin rebulto sa mga banwa ninda, para mahiling kan gabos na dai nauubusan nin mga bayani an Pilipinas. Gusto ko na bako saná sa mga pamilya ninda magirumduman na si nanay ninda, o si tatay ninda, si tiyo o si tiya, dai nagpadaog sa kataktan. Na makusog an buót kan Pilipino, na maski sain sa kinaban, ipinahiling ninda na an Pilipino nabubuhay bako saná sa sadiri, kundi para sa ibang tawo man, maski dai ninda kabisto, maski dai ninda kalahi.

Satuya pa saná sa Bikol, pirang tawo na an arog kaini an ginibo? Mayo ni sarong probinsya an makakasabi na dai sindang istorya nin mga tawong arog kaini. Sa kadakulan na saná ngani kan mga istorya, minsan nalilingawan ta na pambihira an gibu-gibong siring kaini. Dai kaipuhan na mabadil o makibadilan para masabi na bayani an sarong tawo. Sa pagsalbar kan buhay kan iba, maski madanyaran an sadiring buhay, kabayanihan an apod kaiyan.

Kun iisipon sa ibang aspekto, maugma na mamundo an nahihiling ta sa tahaw kan epidemya o pandemya na nangyayari ngunyan. Sa Pilipinas man, o sa luwas kaini, pinahiling na naman kan Pilipino an saindang isog asin kabuútan. Isog na magtabang sa iba, kabuútan na magsakripisyo kan saindang sadiri. Maski baliktadon ta pa, na gibuhon tang isog, para isakripisyo an sadiri, kabuútan para atamanon o mag-ataman nin iba. Orgulyo kan kada saro sato an ginibo ninda, asin ta dai pa man natatapos an pandemya, sigurado ko na, lugod dai man mangyari na, may madadagdag pa sa lista kan mga Pilipinong nagbulós, naghagad nin tabang sa Dyos, nagkusog-buót para sa maabot na aldaw nin trabaho, asin ginibo na an saindang “oblation”, an saindang pag-atang.

.