Pa • rens pa • tri • ae /ˈparənz ˈpatri-ē,ˈpatri-ī/
noun (Law) parens patriae the principle that the government, or any other authority, is regarded as the legal protector of citizens unable to protect themselves.

May sarong pantyong sa sarong sadit na isla sa tahaw kan dagat, na iyo an kinalubngan kan hawak ni Mang Ronnie (bako nyang totoong ngaran). Sarong aldaw, sa tahaw nin semana, ako asin an sakuyang kaopisina nagduman sa sarong punerarya na an nagpapadalagan sarong mabuot na Pilipino. Alas-10 nin aga si oras kan pagbendisyon kan saiyang hawak. Alagad alas-6 pa saná nin aga, yaon na si hawak nya sa laog kan sadit na karakapilya kun sain pigbibilaran an mga binawian na nin buhay. Mainit si aldaw, asin dulot kan sitwasyon, nag-init naman si laog kan karakapilya. Nahuri si pagpaandar kan aircon, kaya kan ini naggana na, medyo malain na si sitwasyon sa laog.

Bago ko ipadagos an istorya, sabihon ko nguna an nagkakapirang mga detalye:

Bistado ko si Mang Ronnie. Bako man na bistado ko syang marhay. Sabihon ta na lang na midbid ko sya. Halipot kaya an saro nyang bitis. Dai ko aram kun dahil na-polio sya o naaksidente, pero iyo idto si parte na inot na natandaan ko. May edad na sya, pero bako pa man gurang. Sa pagmugtak ko, mga 60 anyos sya. Nagtratrabaho sya bilang suruguon sa sarong kakanan na Pinoy duman sa islang idto. Haloy na daa syang nagtratrabaho duman, pero mayong kontrata. Mayo kaya syang papeles para magin ligal and pagpirmi nya sa isla. Dakol an apod sa mga tawong arog ki Mang Ronnie. Sa Japan, an apod sainda “bilog”. Sa Estados Unidos, an apod sainda “TNT o Tago Ng Tago”. Siguro sa iba pang parte kan kinaban, igwa pang ibang pangaran. 

Sarong aldaw, dai nagbutwa si Mang Ronnie sa trabaho. Dara na garo nin handal, sinugo kan may kagsadiri si sarong serbidor nya na magduman sa inaarkilang kwarto ni Mang Ronnie, para mahiling kun ano an kamugtakan nya. Medyo naghihilang-hilang kaya daa sya kan nakaaging semana. Nahiling kan sinugo si Mang Ronnie sa laog kan kwarto, pero dai naghihiro. Binawian na pala sya nin buhay. Natural causes daa, sabi kan medico legal. 

Iyo na idto si sitwasyon kan idinulok kan kagsadiri kan kakanan si problema nya sako.

Mayong agom, ka-live-in, nobya, pamilya, o sadiring tawo si Mang Ronnie sa isla. Mayo syang cellphone na pwedeng apudan kun siisay man na sadiring tawo an igwa sya. Igwa syang mga amigo, pero sa arog kaidtong sitwasyon, mayo sindang kakayahan para maggibo nin desisyon sa kun ano man na gigibuhon para sa mga huring ritwal kan sarong tawo.

Si inot kong ginibo, kinaulay ko nguna si morge na, kun pwede, mantang hinahanap ko pa su sadiring tawo ni Mang Ronnie, duman nguna sya ipamugtak. Sa kahirakan, nagtugot man si mga taga-morge.

Si sunod kong ginibo, nakiulay ako sa mga ahensya nin gobyerno, para hanapon si mga sadiring tawo ni Mang Ronnie. Giraray, sa kahirakan, nahanap si mga sobrino asin sobrina nya. Mayo man palan agom o aki si Mang Ronnie sa Pilipinas. Soltero asin solo sa buhay. Sabi kan mga sobrino asin sobrina nya, mayo man daa sindang sentabo para igastos sa pagpapuli kann bangkay nya, o sa pagpabilar o pagpalubong saiya. Dangan naghapot pa ngani kun anong propyedad na nawalat ni tiyo ninda. (An simbag: dikiton, ta naubos na si kwarta nya sa bulong sa mga hilang.) Dai ko naman pinirit na akuon pa ninda an responsibilidad ki tiyo ninda. 

Bako ining pelikula na gabos natatapos sa laog nin duwang oras saná. Haloy an prosesong ini. Inabot akong labing sarong bulan sa paghanap sa mga sobrino, asin sa pakiulay sainda kun ano dapat gibuhon para ki Mang Ronnie. Mientras tanto, yaon pa si Mang Ronnie sa morge, hinahalat na matapos ang urulay. Mayo man syang maginibo.

Uya na, ta tinao na sakuya an poder para magdesisyon para sa pamilya. An gobyerno bilang parens patriae, na minalaog kun mayo nang ibang tawo na pwedeng mag-akà kan responsibilidad. Piglakaw na si mga kaipuhan lakawon, pigpirmahan na si mga dapat pirmahan, asin nag-apod na sa punerarya. Si mga kagsadiri kan kakanan, nakiulay naman sa padi. Myerkules garo idto si nakuang aldaw.

Ipadagos ta na an istorya.

Matatandaan nindo na sobra sa sarong bulan si pag-istambay ni Mang Ronnie sa laog kan morge. An mga yaon sa morge, pinapalipot, pero bakong frozen. Sa init kan laog kan karakapilya, nagpuon na mamarong si hawak ni Mang Ronnie. Sabi ko ngani, medyo huri na kan pinaandar si aircon. Nag-imbong na sya, asin makusog na si parong. Sa totoo lang, bako man mabata. Diabetic kaya si Mang Ronnie, kaya garo medyo may hamis na medyo may lapa si parong. Nagdudukot sa bado. Uminabot si padi eksaktong alas-10. Madali man lang si pagbendisyon kan hawak. Anom na tawo kaming yaon duman. 

Diretso na kaming nagbiyahe duman sa sementeryo. Anom pa man giraray na tawo. Apat na ka-amigo, duwang taga-gobyerno, para sa paglubong ki Mang Ronnie. Maski sain sa kinaban, kun kayang gibuhon, igwang kadamay an sarong Pilipino, na dai malilingaw kan buhay mo, maski parte lang kan saiyang trabaho.

.