Sa huring bilang kan populasyon kan Bikol, taon 2015, uminabot sa halos 5.8-milyon an populasyon kan tawo sa anom na probinsya kan rehiyon. Medyo dakol, kun iisipon. Dai digdi kabali an nasisiguro kong milyon pa na mga Bikolano na nasa luwas kan satong rona, arog sako saka ni misis asin aki mi, na nagluwas ta kaipuhan maghanapbuhay.
Bago pa man an birilangan, kami nag-irok sa Naga nin pira man na taon. Sa Naga kami nagtugdok kan samong harong, ta napag-ulayan mi ni misis na bako nang paborable an mag-istar sa Manila, lalo na ta may aki kaming sadit. Nawara na si kun anuman na ginhawa na naiitao kan Manila sa mga residente kaini. Matrapik. Mahal. Maribok. Si mga pinsan ko, nagmamatang 5:00am an mga aki, para makaabot sa eskwelahan nin 7:30am. Buót sabihon, si nanay o si katabang mamata nin 4:30am para magluto nin pamahawan para sainda. Iyan ta si mga aki harani saná an mga eskwelahan sa harong ninda. Si harayo an eskwelahan, napipiritan magmata nin 4:30am. Si mga magurang, mas amay man an mata, ta may distansya an opisina sa saindang harong. Sabi mi, dai mi kaipuhan magsakripisyo nin arog kayan, ta magayon man an mga eskwelahan kan Naga. Ako na saná an nagrayo. Sa Manila an trabaho, minapuli kada kinsenas, o pag may halawig na aldaw nin bakasyon.
Sa kahaluyan kan kagigibo ko kaining balik-balik sa Manila asin Naga, nabisto ko nang maray an mga kumpanya nin bus. Si mga nagbebenta nin tiket, ka-text ko na. Dai man ako makakua nin discount (ta maluya magdiskarte), pinapapili man ako nin tukawan. An karahayan saná, ta bistado ninda na ako na mataba, huri na akong tatawan nin kataid (kun bakong paranuan an byahe). Dipisil man an masuway sa agom saka sa aki, kaya sa aldaw na mapuli ako, bago ako magpa-opisina, naka-impake na si sakong sadit na maleta. Eksayted. Siring man, pag mabalik na sa Manila, anong gabat kan bitis saka daghan ko. Mahamison na gayo an hadok kan agom asin aki pag masuwayan na.
Dakol akong naiisip pag nasa biyahe na ako, lalo na ta mayo akong kaulay. An sarong pirming nasa isip ko iyo an tagtag kan bus, o an biglang pagpreno kaini, ta may traysikel o jeep na bigla man na nagpundo sa gilid kan tinampo ta may mababa o masakay na pasahero, o minsan man man may daragita o solterito na mabakal nin kamatis sa ibong na lado kan tinampo.
Poon kan soltero pa ako, dai minalampas an sarong taon na mayong bareta nin mga tawong inabot nin relamaso sa pagbyahe o sa paglakaw sa tinampo. Mga aksidenteng kuta maiibitaran kun marhay saná an mga tinampo ta, dangan an mga drayber tataong maglikay sa aksidente, o kabisado an mga reglamento sa maray na pagmaneho. Urog nang gayo ngunyan na duwa-singko na saná an motosiklo, ta an mga rider garo interesadong marhay na mamatian an mabarian nin bitis o magbringko sa matagas na aspalto.
Poon kan kasolteruhan ko, kan nagpuon akong magbiyahe, 9-10 oras an binibilang sa byaheng Naga-Manila. Mayo ining pagbabago, puon 1990 sagkod 2020. Gustong sabihon, mayong nagrahay sa sistema kan transportation sa 5.8 milyon na katawo kan satong rehiyon sa laog kan 30 taon. Duwang henerasyon. Sampulong termino nin mga lider. Gustong sabihon 45-50 kilometro kada oras an average kan byahe.
Minsan pag kapanahunan nin bakasyon kan mga estudyante, nag-iiba si misis saka si aki sako pa-Manila, para sinda man maglakaw-lakaw sa kapitolyo. Mahilig kaming magbyahe, ta maugma baga na maka-abot ka sa mga lugar na dai mo pa nadudumanan. Tagaytay, Baguio, Urdaneta, Batangas, Nueva Ecija. Kun ano an maabot kan rweda, kutod tulos sa dalagan. Mahilig kami sa kakanon (sinabi ko na baga na mataba ako), kaya prutas, bulalo, kaberdurahan, ube jam, bangus sisig—ay siram sana!—payts man pati si misis sa paghanap kaini. Pag basog na, tapos nagmamaneho na giraray, nag-iisturyahan na kami sa laog kan sasakyan, manungod sa kun ano-anong bagay sa buhay. Kun guraano kagayon an Pilipinas.
Dai mo maiibitaran na ikumpara sa ibang lugar an byahe ta sa Pilipinas. An New York, 370 kilometro an rayo sa Washington, DC. Kun banggi ko mamanehuhon, 4 oras, kakayahon. 92 kilometro kada oras an average. Sa highway nag-iistoryahan lang kami ni misis, si aki nagkakawat nin cellphone sa likod. Pag banggi an dalagan, tuninong an byahe, marhay an pag-ulay sa mga bagay-bagay—sa bareta, sa plano sa buhay. Urog na kan linalabanan na ni misis si saiyang hilang, sa katuninungan nin pagbyahe, may oras ka na magpangadyi, asin maghagad tabang.
Mahilig pa man giraray akong magbyahe. Dakul dumanan digdi sa lugar na iniirukan ko. Kada pagluwas ko para magpasyar, dai ko maibitaran na maara sa mga tinampo na diretso saka pino. Pero ngunyan, naaara man ako sa mga kasabay kong pamilya na maugma sa pagbyahe, Nakangiririt ta paduman sa bakasyunan ninda, o kakatapos pa saná, asin may darang maugmang istorya kan gibo ninda. Madaling makaabot sa padumanan, ta dai pig-iisipan an mamundong estado kan tinampo, asin an nawara nang kaibahan sa kataid. Balik na naman ako sa solo trip.
Para ki Issa De la Cruz Tate, + Oktubre 07, 2019, na nagpadangat sako, asin pinadangat ko man na maray.
.
0 Comments