Friday, March 29, 2024, 6:33am

An nawarang gayon kan musika liturhikal kan Bikol

Published on Saturday, August 15, 2020, 7:11pm

Grade 4 pa saná ako kan 2009 kan iluklok si Obispo Joel Baylon kan Legazpi. Nagdakula ako sa sarong pamilyang harani sa simbahan; mga dayupot na myembro kan Neokatekumenado an lolo saka lola ko, pati na ngani an mga magurang ko. An buhay mi kaidto iyo an eskwelahan, simbahan, harong. Saro sa mga nakakadara sako pabalik sa nakaagi iyo an mga awit sa simbahan. Dawa na ngani ignorante pa ako kaidto, madaling nagtatak sa memorya ko an mga awit arog na ngani kan “Umawon an Kagurangnan” ni Fruto Ramirez, SJ, asin “Pag-umawon an Dyos” na bersyon ni Fr. Eduardo Hontiveros, SJ. An dai ko nanggad malingawan, maski na ngani pirang taon na matapos na ini itapok kan mga nakakataas sa probinsya eklesyastikal kan Bikol, iyo an “Ama Nyamo” sa A menor na isinurat man ni Fr. Ramirez (na tubong Baao, Camarines Sur). Makagirabo an bersyon na ini kan “Ama Nyamo”, ata na nganing an iba napapaluha pa lambang pag-awit. An melodyang ini bako sanáng sikat asin midbid kan lambang parasimbang Bikolano, kundi nagi nang parte kan kulturang relihiyoso kan rehiyon. 


Nata ta magayon an “Ama Nyamo” na ini? Sa paghiling-hiling ko sa YouTube, napaghurup-hurupan kong saro man saná an sinasabi kan mga tawong nadadangog giraray an awit: ini sarong awit na “udok sa puso.” Nata? Ano an yaon sa melodya ta nasabing harani sa puso kan mga Bikolano? Nata ta maski sarong beses pa sanáng inaawit kan koro, nakakasabay an mga tawo sa pag-awit? Simple saná para sako an simbag: nakua ni Ramirez an tanog na harani sa ekspiryensiya kan mga tawo; nakutkot nya idtong esensyal na tanog na mamimidbidan kan mga Bikolano sa pagdangog asin pag-awit. Kaya ngani, sa hiling ko, an pag-awit nin mga kantang aram tang nakagamot sa ekspiryensiya asin kultura kan Bikolano sarong “paghiling giraray” (re-cognitio). Naghuron kami ni Fr. Ramirez kan saro sanáng aldaw, asin may sinambit syang importanteng tataramon manungod digdi: an anamnesis. Sa pagsurat nin mga musika para sa liturhiya, mahalaga, sabi ni Fr. Ramirez, na magkaigwa nin sarong “pagpadagos gikan sa nakaagi” (continuity from the past) asin dai dapat minasurat nin mga awit na pareho sa “pop songs” na agi saná—maabot an panahon dai na midbid: faddish an terminong gamit ni Ramirez. 

Sikat an mga Heswita sa Manila dahil sa mga awit pansimbahan na naisurat ninda. Pinunan kan dipuntong si Fr. Hontiveros, an pagsurat nin mga awit sa simbahan gamit an bernakular na tekstong pinapatos sa musikang kinagimatan na kan mga Kristyanong Pilipino—may pagka-Kastila ngani, sabi ni Hontiveros. Ginibo ini ni Hontiveros kan inot na mga taon kan 1970s, bahaw na kumbaga, matapos an Ikaduwang Konsilyo Batikano (1962–1965). Sarong dokumento sa Vatican II iyo an Sacrosanctum Concilium na nagmando sa mga lokal na simbahan na gamiton sa liturhiya an mga bernakular na ekspresyon kan saindang kultura. Liniwat man kan dokumentong ini an paagi nin liturhiya—dating Latin, ngunyan pwede nang Bikol o Tagalog, asbp. Digdi man nangyari an paghampang kan padi sa mga tawo—an Misa na ngunyan nahihiling ta bunga kan dokumentong ini. Sa musika, inot na nag-eksperimento gamit an mga chant kan mga indigenous peoples an nagkapirang mga propesor sa Unibersidad kan Pilipinas sa Diliman. An iba man nagdakitaramon (translate) sa bernakular ki mga himnong relihiyoso hali sa Ingles, Aleman, Latin, asbp. Alagad, sa dae ko pa aram na dahilan, dae ini nagdanay. An mga kanta ni Hontiveros—arog kan “Papuri sa Diyos”; “Ama Namin”; “Ang Puso Ko’y Nagpupuri”; “Pananagutan”—iyo an nagin popular sa masa. Sa tradisyon na ini kan pagsurat nin mga awit suminunod si Ramirez na kan 1979 ipinublika an sarong songbook na an titulo “Dolot Ki Maria”. An koleksyon na ini nin mga kanta iyo an nagin popular sa mga Misang Bikol sagkod 2008 kan binalyuhan kan mga obispo an Misal. 

Kan 1969, ilinipat sa Dyosesis kan Legazpi haling Palo, Leyte an Paúl na obispong tubong Tiwi na si Teotimo Pacis. Sarong mahigos na paradakitaramon nin mga teksto asin sarong kampyon kan tataramon na Bikol, pinunan ni Pacis an pag-Bikol kan Katolikong bersyon kan ebanghelyo haling Griyego kan 1958 (kan yaon pa sya kaini sa seminaryo kan Sorsogon bilang rektor). Bago sya nani-obispo kan 1967, pinupunan nya naman an pagdakitaramon kan Misal na Bikol. Kaya ngani kan nalipat sya sa Legazpi, sabi sako ni Obispo Lucilo Quiambao, sarong surusemanang proyekto ni Pacis an pagpublika kan mga pamibi asin babasahón para sa Domingo (iyo na ini an misallette na Tataramon nin Buhay).

Bago an Caceres, an Dyosesis nin Legazpi, sa panginginot ni Obispo Pacis, iyo an sentro kan buhay liturhiko sa Bikol kan panahon na idto. Nabanggit ngani sako ni Obispo Quiambao na nagdadayo pa an mga taga-Naga asin Sorsogon para saná makakua nin kopya kan mga pamibi para sa Domingong maabot. Kasabay kan pagbuhay ni Pacis kan liturhiyang bernakular sa Bikol, iyo man an pagtulod nya kan mga awit na inculturated—o itong mga awit pansimbahan na gikan sa kulturang lokalKun tama an girumdom ko, hinagad ni Pacis an tabang kan propesor nin musika sa Bicol University (BU) na si Wilfreda Raquid, na taga-Oas, asin Everardo Nery Napay para maggibo nin mga awit sa liturhiya. Kan mga inot na taon kan 1970s isinurat ni Raquid an Misa Pastorela Bicolana na sarong popular na Misapara sa kapanahunan kan Pasko. Siring na ngani ki Ramirez, an Misa Pastorela—kasabay kan iba pa nyang mga awit ni Raquid na nagkarilingawan na—madaling “mamidbidan” nin huli ta an tanog kaini gikan asin nakagamot sa kulturang Bikolnon. 

Ano an problema ngunyan? Kan 2008, dahil sa de numerong pagkuyog kan mga lider kan Simbahan sa Bikol sa mandato kan Vatican Liturgiam Authenticam (2001)na nagmawot na “husayon” an mga pagdakitaramon kan Misal na bernakular—ipinagbawal (banned) an pag-awit kan mga kantang ginagamit an lumang teksto na pag-Bikol pa ni Pacis. An “Pag-umawon an Dyos” nagi nang “Kamurawayan sa Dyos”; an “asin mapasaimo man” nagi nang “asin sa saimong espiritu.” Huli ta bawal nang awiton an mga lumang kanta, napwersa an mga koro sa mga parokya na mag-awit nin mga bagong set. Iyo na ini an nadangog ko kan installation Mass ni Obispo Baylon kan 2009—mga awit na nawara an “pagka-Bikol,” kun ano man an buot sabihon kan terminong iyan. Garo baga makina na an tanog kan mga ibinalyong kanta—daing kalag, dangan mapagal awiton. Sabi ngani sako ki sarong padi, an ibang bagong awit garo bagang “dai masabutan kun ano an hinahagad sa Dyos.” Sa hiling ko, inaarog kan kompositor kan set na ini an mga bagong uso—trend—kan mga kompositorsa Amerika arog ni David Haas, asin an istilong bago ni Fr. Manoling Francisco, SJ. Mga istilo ining marhay, alagad bakong bagay para sa Bikol na Misa. Igwa kita nin sadiring ekspresyon nin pagtubod na dapat balikan—na nilingawan sa paggamit kan set na ining bago haling Arkidiyosesis nin Caceres.

Ginagamit ko an tataramon na “napwersa” ta iyo ini an nangyari—kun kantahon an mga luma, sisitahon. Bawal na daa an pag-awit kan “Kamurawayan” na antiphonal o su igwang refrain. Kun ano an set na minanda kan Caceres, iyo saná iyan. Nawara na an mga awit ni Ramirez (swerte na saná an Pastorela ni Raquid ta naisalba pa). An nagkapirang mga bagong supang na kompositor sa Albay asin Sorsogon, sa panginotan kan istilo sa Caceres, iyo naman an istilo.

Makadismaya, mga tugang, an pangyaring ini. Alagad bakong desperado an sitwasyon. Hilnga baya si Joseph Reburiano, kan Unibersidad kan Ateneo de Naga, na nagsusurat nin mga magagayon na awit na nakaugat sa tanog kan Bikol. Siring man an kompositor haling Virac na si David Templonuevo na inaadal nin hararom an mga folk songs kan Catanduanes tanganing mahanap an sarong distinct na tanog para mahaman nya an Misa na iyo an naging tesis nya sa sarong unibersidad sa Amerika. Sa mga parokya padikit-dikit naman na ibinabalik an nagkapirang awit, urog nang gayo an nawarang “Ama Nyamo” ni Ramirez na hinusay gamit an bagong pag-Bikol kan Misal. 

Harani na kita sa pagkomemorar kan limang gatos na taon nin Kristyanismo sa Pilipinas. Dapat tang masabutan na mismong an mga awit sa Misa mga gigikanan man nin kasaysayan—an naratibo kan satuyang identidad bilang mga paratubod ni Kristo sa Bikol. An maludok, mapungaw na tunog kan mga awit ta—arog kan “Sarong Banggi” asin “Ano Daw Idtong sa Gugon?”—ipinapahiling an disposisyon ta sa mga bagay na minapasato. Sa kapungawan kan mga tanog na ini mahihiling man an pagsakit nin sarong banwaan na taun-taon na binabagyo, tinutugahan nin bulkan. An mabining ritmo siring man minapahiling kan apeksyon ta sa pamilya asin urog nang gayo sa Dyos na aram an laog kan satong mga puso. Iyo ini an dapat maibalik sa liturhiya—an kita na nakapalaog sa huni kan buhay.

.

Jethro Calacday
Sarong estudyante kan kasaysayan nin Kristyanismo sa Unibersidad kan Yale, mahilig magkutkot kan nakaagi si Jethro Calacday. Para sa mga komento asin suhestyon, mag-email sa [email protected].

1 Comment

  1. Avatar

    bako akong parakanta sir.. pero aktibong serbidor kan simbahan.. tama an obserbasyon mo sir.. nakahidaw an tunay na tanog asin orihinal na kantang bikolnon lalo na sa Banal na Misa.. kudos sir.. mabalos saimo.. salamat sir Dave sa link…✌️✌️✌️🙏🙏🙏

    Reply

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

12 + 15 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan