Syam na taon an preparasyon kan Catholic Bishops’ Conference of the Philippines (CBCP) para sa selebrasyon kan 500 na taon kan pag-abot kan Kristyanismo sa Pilipinas. Itinalaan kan CBCP an taon 2020, an penultimong taon bago an dakulang selebrasyon sa 2021, bilang taon nin ekumenismo o interreligious dialogue. Alagad, problematikong marhay an pag-arogar kan CBCP sa saiyang sadiri kan pagselebrar kan anibersaryong ini, urog nang gayo na inaapod ninda ining “500 Years of Christianity in the Philippines” na kun sain tinatawan nin halaga saná an kasaysayan kan katolisismo sa nasyon na ini, asin naiilaag sa gilid-gilid saná kan diskurso an iba pang mga simbahan na bakong Romano Katoliko. Marhay na sa penultimong taon bago an anibersaryo nagin interesado an CBCP sa mga tugang tang Protestante, alagad matàbang an diskurso huli na ngani ta bakong pundamental an pakisumaro kan ibang Kristiyanong simbahan sa paghiling sa nakaagi kan relihiyon ni Kristo sa ronang ini kan kinaban.
Inot, kaipuhan tang masabutan na pag sinabing “Kristyanismo” buót sabihon na ini bako sanáng Romano Katoliko, kundi an manlainlain na “mga Kristiyanismo” (Christianities). Sa konteksto kan Pilipinas na 80 porsyento kan populasyon mga Romano Katoliko, masakit ining maipasabot ta nagin kultural na dimensyon na sa dakol an mga Katolikong ritwal—siring na ngani kan bunyag, kasal, mga pyesta. Garo bagang sarong datum na kan “pagka-Pilipino” an pagigin Katoliko. An conflation kan duwang identidad na ini pinapakusog sa problematikong pagsalak kan mga tukdo kan Iglesia Katolika sa “Values Education” kan mga aki ta. An “moralidad” kan sarong Pilipino sarong moralidad na Katoliko sa diskurso kan Values Education. Sa historikal na perspektibo—dai ko na babanggiton sa kabilugan—an Katolisismo iyo an nagin marka kan sibilisadong Pilipino kan panahon kan Propaganda Movement. Sa diskurso kan mga propagandista arog ni Rizal asin ni Pedro Paterno (na kagsurat kan El Cristianismo en la antigua civilización Tagalog), an pagigin Katoliko na nagtutubod sa sarong Dyos marka kan pakisumaro kan “nasyon” na Pilipinas sa naratibo kan “modernisasyon” kan barbarong indio pasiring sa pagigin sibilisadong Europeo. An diskursong ini minana kan mga nagsurunod na historyador arog ni Sonia Zaide na nagsasabi—sa sarong ebanghelikong paagi—na an Pilipinas piniling banwaan kan Dyos, a la Israel, nin huli na ngani ta iyo saná an Kristiyanong nasyon sa Sirangan, etc. An punto iyo ini: an Katolisismo nagin esensyal na datum sa pagiging Pilipino.
An pagdominar kan Katolisismo sa kasaysayan kan Pilipinas dapat mahiling bako saná sa lente kan Probidensya, kundi resulta kan pulitikal asin kolonyal na mga proseso. Aram ta na an mga Kastila na nadigdi kan ika-16 na siglo nagláom na ipalakop an Katolisismo—ideolohiyang buminutwa matapos an reconquista sa Espanya. Sa laog nin tulong siglo sagkod sa nakiaram an Estados Unidos, Katolisismo Romano saná an relihiyon na itinugot na magdanay. Alagad ini nabago. Kan 1898, sa pag-abot kan mga Amerikano, nag-abot man an mga Protestanteng misyonero na nagpalakop nin saro pang klase nin Kristyanismo. Kan 1902, ipinundar ni Isabelo de los Reyes an Iglesia Filipina Independiente (IFI) na suway sa autoridad kan Papa sa Roma. Si Gregorio Aglipay an inot na obispo máximo kan simbahan na ini. Kan 1914 ipinundar man ni Felix Manalo an Iglesia ni Cristo, sarong pundamentalistang simbahan na an teolohiya Unitarian. Dakulang pagbabago an nangyari sa Kristyanismo sa Pilipinas kan huring parte kan ika-19 siglo asin kan mga inot na taon kan ika-20 siglo. Bago ko malingawan: an Katolisismo mismo kan panahon kan mga Kastila bakong saro saná—an buót sabihon may manlainlain man na Katolisismo na nagreynar kan panahon na idto. Yaon na diyan an Confradia de San Jose na initnugdas ni Apolinario de la Cruz na pinersegir kan mga prayle asin kan gobyerno kan mga Kastila kan 1840s.
Siring man, dai ta dapat lingawan na mismong an mga tawo may sadiring pagkasabot kan Katolisismo na iba sa “institusyunal” na Katolisismo kan mga prayle asin Kastila—iyo ini an inaapod kan mga eksperto na “syncretic” o “hybrid” o minsan “folk” na Katolisismo na sinasalak an prekolonyal na mga pagtubod sa Katolisismo. Dapat na ipasabot: sinda mga Kristiyano asin mga Pilipino man.
Kun susumahon asin pagahuhurup-hurupan ta, wara kitang “saro sanang” klase nin Kristyanismo o maski “Katolisismo” sa Pilipinas. Manlainlain asin makolor an kasaysayan kan pagtubod na ini sa Pilipinas. Kaya, an hapot iyo ini: ano an isineselebrar ta pag sinabing “limang gatos na taon nin Kristyanismo sa Pilipinas?” An pundasyon kan selebrasyon na ini ilinalaag kan mga nasa itaas sa inot na pagbunyag asin Misa sa Cebu kan 1521—kan pagdatong ni Magellan. Mismo ngani an lugar kan “inot na Misa sa Pilipinas” pinag-iiriwalan pa. Ano daw kun ikiling ta an atensyon ta sa pagdiskurso tanganing masabutan an Kristyanismo sa Pilipinas sa kabilugan kaini—sarong ekumenikal na perspektibo na mayaman asin dapat na pag-isipan asin ilaag sa pundasyon kan selebrasyon. Ta sa pinakasuanoy na kasaysayan kan Simbahan mahihiling ta an manlainlain na interpretasyon kan pagiging parasunod ni Kristo na inaapod, pejoratively, kan sarong trayumpalistikong institusyon bilang mga herejias: nostisismo, marsyonismo, montanismo, dosetismo, asbp. Kun an pankinaban na kasaysayan kan Simbahan ni Kristo sarong kasaysayan nin diversity, ano ta dai ta ini ilapat sa pagkasabot ta kan kasaysayan kan Simbahan digdi sa Pilipinas? Bakong eksklusibong patrimonyo kan mga Katoliko an relihiyon ni Kristo.
Ut unum sint.
.
0 Comments