Friday, March 29, 2024, 12:00am

Gulay saná?

Published on Sunday, September 13, 2020, 2:44pm

Mayong ganang mabuhay? Mag-gulay!

An Harong mi, sadit sana
Pero malinigon sagkod sa kusina.
Magkakan man kami, pirming sa lamisa
An sira mi gulay saná.

Sa binikol na bersyon kan kantang “Bahay Kubo,” namamatian ko an hababang paghiling sa importansya kan gulay. Mantang an kumon na apod sa litson na pampaaki, an gulay sinasabing pampalawig nin buhay o pampabaskog nin hawak. Pero tano ta “gulay saná” daa an panira? Sa sako, bilang sarong nutritionist-dietitian, an panira iyo an ginigikanan nin protina na nagtatabang sa pagtalubo nin mga aki asin pagpakharay nin mga nagadan o nadanyusan na mga cells asin tissues kan hawak. Dikit sanáng protina an nakukua sa gulay kun ikukumpara sa karne, sira, o sugok. Tama, pero labi-labing naiitaong tabang asin sustansya an nakukua sa limang klase nin gulay na kaipuhan tang kakanón sa arualdaw.

Kun gusto tang marahay an satong maluluyang mga organo sa hawak asin an satong pinanluluyang pagmati, mga gulay an satong kaipuhan.

Pàno kun kita naaanggot, nadidisganar, nawaran nin pasensya, nasusuya asin dai mapamugtak, asin naghahanap nin maalsom na namit? Tibaad nagluluya na an satong atay asin gallbladder? Magigin kalmado, mapasensya, asin makusog an buót, sa pagkakan ta na dakul nin sibol na gulay: sabaw nin kabute na igwang dahon nin sibulyas, tagok nin lemonsito asin tanglad; sinigang na sira na may ugbos nin gulay asin tanglad; Inun-on na sira na igwang dakol na talong asin mariguso; o sinaing na sira na igwang ibà (kamyas); asin atsara.

Pàno kun kita nahahadit, sobrang ganado o excited,  dai mapamugtak, gustong magkurahaw asin nahihidaw sa mapait na namit? Tibaad nagluluya an satong puso asin sadit na bituka? Magigin relaxed, magian an pagmati asin playful, sa pagkakan ta nin dakol na madahon na gulay: Ining mga dahon gabos korteng puso na nagpapagirumdom na sinda para sa karahayan nin satong puso. Mag-salad na gulay na may asin, lemonsito asin sili; ginisang munggo na igwang dakol na dahon nin mariguso; o sinigang sa miso na igwang dahon nin mustasa asin tanglad.

Pàno kun kita masyadong pikon/sensitive asin gustong magparahibi asin nahihidaw kita sa mahamis na kakanon? Tibaad igwang diperensya an satong lapay, pali asin tulak? Magigin kalmado, determinado asin focused, sa pagkakan nin mga bungang gulay: sabaw nin kalabasa; sabaw nin kamatis; tinolang kabute na igwang dakol na sayote, hilaw na tapayas, o upo; ensaladang talong; kinilaw o ginutaan na langka, puso nin batag, kalabasa o hilaw na tapayas.

Pàno kun kita depressed o mamundo, napupungaw o lethargic, nagduduwa-duwa asin naghahanap nin maharang na namit? Tibaad nagluluya na an satong baga asin colon? Magiging aktibo asin energized sa pagkakan nin dakol nin beans: adobong
beans, apritadang beans, menudong beans, asin dinuguan na gulay.

Pàno kun kita natatakot, natataranta, konsumido, naribong, o nag aalangan asin nahihidaw sa maasgad na namit? Tibaad nasosobrahan na nin trabaho an satong bato? Pakusogon an kumpyansa, isog asin kusog-buót sa pagkakan nin dakol na root crops o gamot na gulay: linabunan na kamote, kamoteng kahoy, asin bungkukan para sa mirindal; linagang pula o puting beans na sinalakan nin kabute, kamote, patatas, batag na saba, asin kamatis; o pocherong beans.

Para marahay an satong hawak asin isip o pagmati, magluto kita nin mga nasa panahon na mga gulay, pilion an mga gulay asin paagi nin pagluto na depende sa satuyang mood asin kondisyon kan salud, mangadyi asin magpasalamat sa naggibo kan  mga kakanon, magnguya nin tama asin luway-luway, magkaturog nin amay, asin magkaigwa nin panahon na magrelax asin magpahingalo.

Gibuhon tang bulong an kakanon, bakong bulong an maging kakanon.

.

Melba Vera Cruz
Si Melba A. Tomagan-Vera Cruz tubong Virac, Catanduanes, asin sarong retiradong Regional Nutritionist-Dietitian and Healthy Lifestyle Program Coordinator kan Department of Health – Bicol. Kadakulon na mga katungdan sa nutrisyon asin salud an saiyang kinaptan. Nagin paratukdo sa mga kolehiyo asin mga unibersidad sa Naga, Legazpi, Virac, asin Davao. Sya an kag-organisa asin charter president kan Nutritionist-Dietitians’ Association of the Philippines (NDAP), Camarines Sur Chapter.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

7 + 9 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan