Mayong ganang mabuhay? Mag-gulay!

An Harong mi, sadit sana
Pero malinigon sagkod sa kusina.
Magkakan man kami, pirming sa lamisa
An sira mi gulay saná.

Sa binikol na bersyon kan kantang “Bahay Kubo,” namamatian ko an hababang paghiling sa importansya kan gulay. Mantang an kumon na apod sa litson na pampaaki, an gulay sinasabing pampalawig nin buhay o pampabaskog nin hawak. Pero tano ta “gulay saná” daa an panira? Sa sako, bilang sarong nutritionist-dietitian, an panira iyo an ginigikanan nin protina na nagtatabang sa pagtalubo nin mga aki asin pagpakharay nin mga nagadan o nadanyusan na mga cells asin tissues kan hawak. Dikit sanáng protina an nakukua sa gulay kun ikukumpara sa karne, sira, o sugok. Tama, pero labi-labing naiitaong tabang asin sustansya an nakukua sa limang klase nin gulay na kaipuhan tang kakanón sa arualdaw.

Kun gusto tang marahay an satong maluluyang mga organo sa hawak asin an satong pinanluluyang pagmati, mga gulay an satong kaipuhan.

Pàno kun kita naaanggot, nadidisganar, nawaran nin pasensya, nasusuya asin dai mapamugtak, asin naghahanap nin maalsom na namit? Tibaad nagluluya na an satong atay asin gallbladder? Magigin kalmado, mapasensya, asin makusog an buót, sa pagkakan ta na dakul nin sibol na gulay: sabaw nin kabute na igwang dahon nin sibulyas, tagok nin lemonsito asin tanglad; sinigang na sira na may ugbos nin gulay asin tanglad; Inun-on na sira na igwang dakol na talong asin mariguso; o sinaing na sira na igwang ibà (kamyas); asin atsara.

Pàno kun kita nahahadit, sobrang ganado o excited,  dai mapamugtak, gustong magkurahaw asin nahihidaw sa mapait na namit? Tibaad nagluluya an satong puso asin sadit na bituka? Magigin relaxed, magian an pagmati asin playful, sa pagkakan ta nin dakol na madahon na gulay: Ining mga dahon gabos korteng puso na nagpapagirumdom na sinda para sa karahayan nin satong puso. Mag-salad na gulay na may asin, lemonsito asin sili; ginisang munggo na igwang dakol na dahon nin mariguso; o sinigang sa miso na igwang dahon nin mustasa asin tanglad.

Pàno kun kita masyadong pikon/sensitive asin gustong magparahibi asin nahihidaw kita sa mahamis na kakanon? Tibaad igwang diperensya an satong lapay, pali asin tulak? Magigin kalmado, determinado asin focused, sa pagkakan nin mga bungang gulay: sabaw nin kalabasa; sabaw nin kamatis; tinolang kabute na igwang dakol na sayote, hilaw na tapayas, o upo; ensaladang talong; kinilaw o ginutaan na langka, puso nin batag, kalabasa o hilaw na tapayas.

Pàno kun kita depressed o mamundo, napupungaw o lethargic, nagduduwa-duwa asin naghahanap nin maharang na namit? Tibaad nagluluya na an satong baga asin colon? Magiging aktibo asin energized sa pagkakan nin dakol nin beans: adobong
beans, apritadang beans, menudong beans, asin dinuguan na gulay.

Pàno kun kita natatakot, natataranta, konsumido, naribong, o nag aalangan asin nahihidaw sa maasgad na namit? Tibaad nasosobrahan na nin trabaho an satong bato? Pakusogon an kumpyansa, isog asin kusog-buót sa pagkakan nin dakol na root crops o gamot na gulay: linabunan na kamote, kamoteng kahoy, asin bungkukan para sa mirindal; linagang pula o puting beans na sinalakan nin kabute, kamote, patatas, batag na saba, asin kamatis; o pocherong beans.

Para marahay an satong hawak asin isip o pagmati, magluto kita nin mga nasa panahon na mga gulay, pilion an mga gulay asin paagi nin pagluto na depende sa satuyang mood asin kondisyon kan salud, mangadyi asin magpasalamat sa naggibo kan  mga kakanon, magnguya nin tama asin luway-luway, magkaturog nin amay, asin magkaigwa nin panahon na magrelax asin magpahingalo.

Gibuhon tang bulong an kakanon, bakong bulong an maging kakanon.

.