Agosto na naman. Kaskas sana an panahon. Ma-ikawalong anibersaryo na si pagkawara ni Papa. Garo kasuodma lang nangyari. Alagad, kun iisipon, kadakol na man nanggad ang nangyari sa laog nin walong taon.
Manlainlain na istorya kun yaon sain kita asin kun ano an ginigibo ta kan nabaritaan na nawawara si eroplano ni Papa Jess. Ako, yaon sa Araneta Coliseum, nagdadalan basketball. Malinaw pang marhay sako an aldaw na idto. Girumdom pa an saradit na detalye_si sulot ko (blue na t-shirt asin itom na shorts), si oras kan paghali ko sa harong, kun sain ako nagudto, si huring ulay mi sa text ni Papa (“Mahilingan na lang kita sa bus terminal atyan na banggi papuling Naga?”). Nagpupuon pa saná si kawat kan nakakua akong text hali ki Mama na apudan ko daa sya. Nakamati na tulos ako nin paghandal na tibaad may nangyaring dai marhay.
Iyo man nanggad. Nawawara daa si eroplano ni Papa. Kadakol akong hapot. Ano si nangyari? Papano nangyari? Garo imposible ta ka-text ko pa saná sya, anong oras mo sya huring nakaulay? Pasain dapat sya, bakong dapat sabay kaming mapuli pagkabanggi? An simbag sako ni Mama simple sana: kaipuhan kong makapuli tulos para ibareta sa tugang ko bago nya pa maaraman sa iba, magpangadyi, asin maghalat. Padali akong nagpuli. Sinundo ko si tugang ko, naghapit kami sa simbahan. Pagkabanggi, nagsakay kami sa bus papuling Naga. Pag-abot mi sa harong sa Dayangdang, duman na nagpuon an tulong halabang aldaw nin paghalat, pag-antabay kun ano an inabtan niya.
Pirang beses ko na ining naistorya. Kada pag-istorya ko, garo presko pang marhay si mga pangyayari dawa pirang taon na an nakaagi. Sa lambang paggirumdom, dai naiinaan an pagkamundo na namamati.
Kan buhay pa si Papa, sya an sentro kan buhay mi. Namundag ako anom na aldaw bago kan si pinakainot nyang eleksyon. Nagdakula ako na serbidor na sya kan banwaan. Alagad, dawa priming sibot sa trabaho, natuod ako sa arualdaw na presensya nya sa buhay ko—kasabay pirmi sa pagkakan, nagtatabang sa mga assignment ko, nag-aasikaso kan mga pangangaipuhan ko. Ordinaryo syang ama na dai nagkukulang nin oras para samo dawa kadakol syang obligasyon sa luwas kan harong. Kan naglipat na ako sa Manila para mag-adal, kinakansela ko an gabos kong plano pag aram kong paabot sya. Dai nya pinapalampas an pagkakataon para bisitahon ako. Maski kadikit sanang oras, pinipirit nyang agihan ako para magmirindal o magkape basta saná magkahilingan kami. Maswerte ako na nagdakula na namamatian an daing untok na pagbulos kan saiyang pagpadangat. Sarong klase nin pagpadangat na itinao nya bako lang sako o sa saiyang pamilya, pero sa gabos na nasasakupan nya sa Naga. May oras sya para sa gabos. Sarong klase nin pagpadangat na tinutukduan kitang padangaton man asin atamanon an lambang saro. Iyo siguro in an dahilan kun tano padagos na namamatian an saiyang pagpadangat dawa mayo na sya.
An pagkawara ni Papa sa buhay ko, iyo na siguro an pinakamasakit kong pinag-agihan. Pero pag binabalikan ko an aldaw nin saiyang pagkagadan taun-taon, pirmi akong may napupurot na garo baga mga tugon asin pagirumdom para sakuya asin sa mga padangat nyang nawalat.
Inot, an mga ginigibo ta, an mga nangyayari satuya, asin an mga pinag-aagihan ta pinepreparar kita sa mga maabot pa sa buhay ta. Tibaad dai ta pa naaintindihan kun tano nangyayari an mga nangyayari, o tano kaipuhan tang gibuhon an mga dapat tang gibuhon. Pero maabot an aldaw na marereyalisar ta na konektado gabos. Maabot an aldaw na mapasalamat kita sa mga pinag-agihan ta na iyo palan si nag-andam sato sa maabot.
Ikaduwa, ano man an kasakitan na pinag-aagihan ta, dai mapundo an pag-itok kan kinaban para halaton kitang makatindog giraray. Kan nawara si Papa, dai ko maisip kun pàno an buhay arualdaw na mayo sya. Pagbalik ko sa Manila pagkatapos kan lubong nya, an primero kong misyon an pagsiguro na makahabol an tugang ko sa klase asin maka-exam. Pero magigibo ko saná iyan kun maipahiling ko saiya na sa sunod na aldaw, matrabaho naman tulos ako. Tinukduan ako kaini na dai saná sadiri an isipon, na dai kita mapaparalisa sa sadiri tang mga problema. Importante an magpadagos sana. Gabos kita posibleng may pinag-aagihan, si mga kaibanan ta may mga problema na dai ta lang aram. Dai ta na pasakiton pa an buhay ninda. Magtabangan kitang buhaton an lambang saro. Pag aram tang may mga tawo na nag-aasa sato, mas napipiritan kitang kusugan at satuyang buót.
Ikatulo, dai kita dapat nauubusan nin supply sa pagpadangat. Igwa ining manlainlain na klase. Dai nawawara, nagdadakol saná. An pagpadangat samo ni Papa namamatian mi pa maski mayo na sya. Si mga tawong pinadangat nya, mas pinadangat pa an lambang saro sa pagkawara nya. Kan nagadan sya, garo nagdakula na maray an pamilya mi. Nakikisumaro samuya sa mga saradit na selebrasyon, arog kan pagtapos kan mga tugang ko sa high school, kolehiyo, asin medical school. Asin dai man kami pinapabayaan sa mga oras na kaipuhan mi sinda—pag dalagan ni Mama sa eleksyon, pagkagadan ni Mommy Sally. Itinatao na dai ta kaipuhan hagadon. Magin inspirasyon kuta ini na mas magkaigwang pagmakulog sa bawat saro.
Huri asin pinaka-importante sa gabos, mayong karibay an ginikanan. An mga nagpapadangat saimo naghahalat asin nakaantabay sa saimong pagpuli. Kakaibang katuninungan asin kaugmahan an namamatian sa pagpuli. Kan nawawara si Papa, hinanap man sya nin tulong aldaw pero nagpuli man giraray sya sa Naga. Pag an trabaho ni Mama dinadara sya sa Naga, nagbabalik sya sa Manila na garo nakapahingalo na marhay maski sibut-sibot sa mga lakaw. An mga tugang ko ngunyan langkag na ta gusto na magpuli. Sain man ako makaabot, aram ko na pirmi akong mabalik, pirmi akong mapuli. Pag nagpupuli ako, marhay ining pagirumdom kun ano talaga an importante. Marhay na balikan asin pasalamatan an dinakulaan ta dakulang parte asin rason ini kun siisay kita ngunyan.
Ngunyan an primerong August 18 na mayo ni saro sa pamilya mi an makakapuli sa Naga dahil sa CoViD19. Sa walong taon na paggirumdom sa aldaw nin pagkagadan ni Papa, mayong aldaw na dai ako nagpasasalamat na nakapuli kami asin kaibanan mi gabos kan pinakamasakit na mga aldaw sa buhay mi kan August 2012. Dai kami pinabayaan kan mga taga-Naga. Sa lambang pangadyi magin sa pag-abang nin bareta tungkol sa paghahanap saiya, sabay-sabay kitang naghaharalat sa pagbalik asin pagpuli ni Papa sa maugmang lugar. Sagkod ngunyan, salamat po sa padagos na pakisumaro samuya sa pagrumdom ki Papa Jess. Lugod na pirmi kitang makaguno nin inspirasyon na atamanon asin padangaton an lambang saro para sa mas maugmang lugar.
Hirilingan po kita sa sunod ming pagpuli.
.
ms.aira,
this is a wonderful piece pwede kayang pa translate po sa tagalog para sa access ng iba pong di marunong magsalita ng dialect ninyo? i am sure they would like to read it as well. maraming salamat po at mabuhay ang mga simulain ni papa mo na ngayon ay ipinagpapatuloy ng nanay niyo at kayong maga anak niya. ingat lagi.
ate tess