Thursday, March 28, 2024, 4:27pm

Tataramon an satuyang panlaban

Published on Saturday, July 18, 2020, 11:21pm

Sa inot na kolum ko digdi sa Magbikol Kita, nainot ko nang sinabi na sa panahon kan CoViD19, huli ta dai ta nanggad masarigan nin biyu-buyo an mga ahensya kan gobyerno pag-abot sa tama, magkakanigo, saka kaipuhan na impormasyon, kaipuhan nanggad na kita mismo an maghinguwa na panuon an satuyang mga sadiri nin impormasyon na makakatabang sato na malampasan an peligro kan pandemyang ini. Kita an magibo nin mga paagi tanganing mapatarom saka mapakusog ta an satong komunidad sa pagsabat sa katibaadan. Ini man ngani an saro sa mga pangkagabsan na katuyuhan kun tano yaon an Magbikol Kita.

Alagad dai ta hunaon na bako sanáng pandemya an satuyang magigin problema ngunyan. 

Dai ta hunaon na, sa tahaw kan mga kadipisilan kan panahon na ini, urog pa kitang papasakitan kan gobyerno sa satuyang mga pag-agrangay tanganing maitulod an pangkagabsan na kapakanan. Yaon an pagpasakit sa mga institusyon kan midya, yaon an tuyong pagpatuninong sa mga paratuyaw, dawa ngani an pagtuyaw lehitimo. Sa huring bilang, dawa may problema sa CoViD19, an mga biktima kan gyera sa droga padagos na nagdudugang. Idagdag ta pa an mga tawong nasa poder na dai man naninindugan sa mandato kan posisyon o katungdan na kinakaputan, kundi nagsusunod saná—na garo mga idong sunod nin sunod—sa saindang among sa palasyo.

An gabos na pagringis na ini minasirang hali pa man palan giraray sa ideya na igwa nin sentral. Dawa ngani si Duterte taga-Dabaw, nasa Manila man giraray an ubod kan kapangyarihan. Kaibahan na digdi an kapangyarihan kan nasyunal na pagkasabot. Dawa an trolls, sentralisado.

Hain an lugar kan mga rehiyon? Hain an lugar kan kaisipan rehiyunal?

Hapot ko ini mantang sa likod kan sakong agimadmad nadadangog ko an makasadiring suhestyon ni Lray Villafuerte na nagtataram—syempre sa Tagalog ta lawi, haros dai man tatao mag-Bikol—na ipabakal na saná kan mga Lopez an isinaradong ABS-CBN.

Uya an oportunidad para sato. Nagkataon saná na binuksan ta an Magbikol Kita sa panahon na ini, alagad iyong gayo ini, para sako, an pinakamarhay na panahon tanganing punan ta an ideyasyon (ideation) sa Bikol. Digdi minalaog an oportunidad kan satuyang pagigin multilingual, huli ta minaluwas na an poder ngunyan danay na sentralisado, yaon sa Manila. Kun siring, an pagtuyaw, minarhay na gibuhon ta nanggad na multilingual. Kun kita magkakasararo sa pagsabat sa ringis asin kawaran nin hustisya kan estado gamit an manlainlain na tataramon kan Pilipinas puon sa Ivatan sagkod sa Bahasa Sug, sa pagkadakul-dakol kan mga tataramon, sa Bikol pa saná, sa Boinën (Buhinon) pa saná, hilingon ta kun dai sinda magtarambling saka magkariribong

Sa panahon na biyong pinapatuninong an mga namamanwaan sa pagribok huli ta lapa saka nangunguriyat an bata kan gobyerno nasyunal, dakula an papel kan tataramon para sa artikulasyon kan satuyang mga inagrangay. Dakula an papel—asin oportunidad—kan pagkaigwa ta nin kadakulon na mga tataramon para tarugón an Anti-Terror Act. An satuyang mga opisyal—elehido man o dai—iringgles nin iringgles dawa sarala an gramatika dangan puro saná “um” o “ah.” Di gamitan ta nin Bikol—manlainlain na Bikol—asin sa siring na paagi madisimular an pagsagap asin pagsabot. Tutal an data processing pirming nasa banyagang tataramon, kun bakong Tagalog, an default. Sa siring na gawi, mapapakusog saka mapapalinaw ta an satuyang mga kurahaw.

Huli ta dai tinatawan nin magkakanigong atensyon an papel kan tataramon sa pagtugdas kan nasyon, dakula pa an lugar kan multilingual na kamugtakan tanganing gamiton ini tanganing urog tang pakusugon an sadiri ta. Magayunon isipon na sa napapalain asin mahalagang pagkakataon an pagkaigwa nin kadakulon na tataramon pwedeng magpakusog asin magpapusog sa pagkakasararo kan bilog na nasyon.

Sa panahon kan CoViD19, naekspiryensya ta an pagtarabangan kan manlainlain na mga tataramon kan Pilipinas—sa paagi nin mga boluntaryong translators—tanganing magkaigwa nin sasarong mensahe nin kaligtasan, paglikay, pagpakusog nin lawas, pagpatarom nin pagkasabot tanganing malabanan an pandemya. Pwede ta man ining gibuhon sa pagtulod kan satuyang mga karapatan. Tataramon man giraray an satuyang panlaban.

.

Victor Dennis Nierva
Si Vic Nierva iyo an kagtugdas asin promotor kan Magbikol Kita. Tubong Lupi, Camarines Sur, sya sarong awtor, pararawitdawit, paradisenyo, asin iba pa. Dating paratukdo sa unibersidad, sya ngunyan sarong paratulod kan tataramon, kultura, asin sosyudad Bikolnon. Sya man an katuwang na kagtugdas kan content company na Creative Coconut Ph.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

14 + 3 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan