Sa saiyang katiripunan nin mga rawitdawit sa librong Santigwar (2006), iminundag ni Kristian S. Cordero bilang metapora an daan nang gawi nin pananantigwar. Dawa ngani mas dakol na an nagtutubod ngunyan sa modernong medisina asin pagpabulong sa doktor, dai pa man giraray napara an pagsarig sa kaumayan na dulot kan pagpasantigwar. Sabi ngani ni Cordero sa saiyang huruphurop sa journal na Pagpukaw (2008), “an iba pag naghilang mapuon nguna sa pagsantigwar ta iyo an barato, igwa man ibang baliktad. Si mga may kaya sa doktor nguna, dangan pag dai na kaya minadulok na sa parasantigwar, saka minakapot sa tarom, minabalyo sa bangin nin pagtubod asin pagduda, marahay sana an kahilangan.” An pagdulok kaya sa parasantigwar man o doktor, minagikan man sana sa kabutan kan tawo na maumayan sa minamating hilang sa hawak. 

Kundi sa paggamit niya kan santigwar bilang metapora nagibuhan na nin tulay ni Cordero tanganing maidakit sa ibang lado asin kinaban nin mga kahulugan an gawi nin pagbulong na ini. An dating katuyuhan kan pagsantigwar na kaumayan sa hawak asin ginigibo kan parasantigwar nagin saro nang gawi nin pagbulong sa banwaan na pasan na kan mga parasurat gamit an lenggwahe imbes nang lusang plato, kandila asin lana sa pananantigwar. Sa metaporikal na pinagdarhan kaini, nagigin magkaulian an kultural-antropolohikal na dimensyon kan santigwar asin an gawi kan modernong medisina sa pagbulong. An pagtukoy nin hilang o diagnosis parehong ginigibo kan parasantigwar asin doktor. Kun ipasipara an klase nin mga pan-umay na itinatao kan parasantigwar asin doktor, an bulong na itinatao susog man sa kun ano an namidbidan na kahilangan sa hawak. An pagtukoy kan kahilangan kan banwaan iyo man an katungdan kan parasurat. Kaya, susog ki Cordero, “sa pagsantigwar, minimidbid kan tawo an saiyang hilang. Iyo ini an inot na tangga sa kaumayan, an bistuhon asin akuon na may hilang an banwa, na may makulog an banwa asin magdulok sa mga para-santigwar na iyo an matabang satuya tanganing bistuhon an kaiwal.”

Sa pagsurat ni Cordero sa lenggaweng Bikolnon, ibinugtak man an katungdan kan pagsantigwar sa sadiring banwaan kan mga parasurat. Alagad an gawing ini igwa man nin panpangabsan na halaga. Susog ki P. Wilmer Tria, na iyong midbid kong nagpatuod kan pamimilosopiya gamit an sadiring tataramon sa Bikol, an sarong huruphurop nagkakaigwa nin pilosopikal na dimensyon kun pampangabsan an mga abot kaini. (An paggamit kan sadiring tataramon na Bikol sa pamimilosopiya sarong inisyatibang duwang dekada na kan pinunan ni P. Tria asin iba pang mga pagiriba. Ini sarong pagmidbid kan sadiring mga rekurso kultural, lenggwahe asin iba pang mga kakayahan sa mga paghuruphurop, pagsurat, asin pagtukdo nin pilosopiya.) 

Sabay na ipinasan ni Cordero an pampublikong katungdan kan pilosopiya sa pagsayod kan pagsantigwar bilang metaporikal na katungdan kan parasurat. Kundi kadakul na kayang depinisyon kan pilosopiya ngunyan puon kan iminundag ini sa tataramon kan mga suanoy na Griyego gikan sa pinag-agom na philia asin Sophia. “Katuod” an literal na dakitaramon kan philia sa satuyang lenggwahe, mantang “kadunungan” (kun susugon an pinili ni Tria [2009] para kaini) o “pagkasabot” (kun susugon an pinilli ni Remodo [2019] sa journal na Bikolnon) man an sophia. Pagkamuut sa pagkasabot o love of wisdom kun sa tubong kahulugan sa tataramon na Griyego. Huli ta an pagigin katuod igwa nin mga tangga, asin an philia iyo an kahurohalangkawing gawi nin pakikipagkatuod na kun sain an pinapaurog iyo mismo an katuod, nagkanigong nang apudon ini bilang pagkamuot, pagkamuot sa kadunungan mismo o pagkamuot sa pagkasabot. 

Mas maninigong hilingon kun siring kun papano sinasabot an pilosopiya susog sa naggigibo kaini, o sa namimilosopiya mismo, imbes nang magbase sa hinuhunang saro sanang depinisyon nin pilosopiya. An pilosopikal na gawing nakatakod sa metaporikal na kahulugan kan pananantigwar iyo an kabaing sa kontemporanyong gawi nin pamimilosopiya ngunyan na social critique o apudon nyatong pagkritiko sa banwaan. Inampon man ngani kan linggwaheng Ingles an critique gikan sa suanoy na Griyegong krinein kun sain yaon an mga gawi kan paghuruphurop, pag-atid-atid asin pagsabot sa halaga kan mga bagay-bagay. Kadaklan na beses an pagkritiko itinatampad sana sa pagparatuyaw, bagay na gibo man talaga kan sarong nagkikritiko. Kabali an pagtuyaw sa gibo kan pagkritiko kun an buót sabihon kaini iyo an pagtukoy kan mga tataramon asin gibong lihis sa katutuuhan. Buót sabihon, an paghurop-hurop na gibo kan pagkritiko igwang katuyuhan na magbiklad kan katutuuhan miski pa mag-atubang sa pag-alaman na pwedeng darahon kan pagtuyaw sa mga salang gibo o gawing nakakapalagalag parayo sa katutuuhan. 

Alagad sa gamit ni Cordero na simbolo kan parasantigwar kan banwaan, malinaw kun sisay mananggad an inaatangan nya kan katungdan nin pagkritiko kan banwaan: 

Santigwaron niyato an banwaan.
Kumua nin dakulang daso 
Na dai napapara an liwanag
Gamiton an kalayo kan bulkan
Na minapaisog kan satuyang mga kalag. 

Sa mga nakakaaram kan alegorya kan lungib ni Platon, an mga parasurat nin mito, rawit dawit asin iba pa sa linya nin literatura ilinadawan sa imahen kan mga yaon sa laog kan lungib na nagdadalan kan mga anino sa lanob gikan sa mga bagay na ipinapasali sa atubangan kan kalayo na yaon sa saindang likod. An dasong “dai napapara an liwanag” asin an “kalayo kan bulkan na minapaisog” sa kalag anas mga simbolong lain sa gamit ni Platon para sa pilosopo na nakatalingkas sa mga kadena, nagkamang paluwas kan lungib dangan luway luway na iminuklat an mga mata sa liwanag na gikan sa saldang. Susog ki Platon, an katungdan kan pilosopo iyo na magbwelta sa laog kan lungib tanganing ihiras an saiyang natanaw sa luwas dawa pa ngani saro ining magigin dipisil na gibuhon huli sa katibaadan na dai man tulos sya tutubudan kan saiyang mga pag-iriba.

Sa paggamit kan daso asin kalayo kan bulkan, na kun sain an kusog ipinapamati gikan sa kairaruman kan daga pag minatuga, linadawan man ni Cordero an katalingkasan na pwedeng idulot kan mga parasurat sa literatura gamit an imahenasyon: an daso bilang liwanag tanganing mamidbidan an mga yawa sa banwaan na naka-iba asin nagdulot nin kahilangan, dangan an kalayo kan bulkan bilang representasyon kan imahenasyon na pwedeng gamiton na armas tanganing mabuhay tumang sa mga yawang nakapaipli sa banwaan. An mga yawa kayang ini kaibanan mismo sa kapalibutan alagad dai mga nahihiling o namamaanan siring kan pagtubod sa pagsantigwar. 

Danay pa man giraray na gibuhon an pagsantigwar sa banwaan na katungdan kan mga obrero sa literatura. Garo mas nagin makuri pa nganing gayo an mga kahilangan kan banwaan nyato. Napapangaranan na ngani alagad mas nagin masakit lugod mamidbidan arog kan fake news. Nagkapandemya na asin igwa nang bakuna para kaini alagad an mga kahilangan kan banwaan na pinabutwa mismo kan pandemya arog kan salang pagsimbag sa mga problema kan sosyudad, pag-elihir sa pwesto asin danay na pagsuporta sa mga salang tawo sa gubyerno, pagtanaw ni utang na buót sa mga nagibuhan kan mga yaon sa pwesto imbes nang pagtrato kaini bilang katungdan ninda mismo, kawaran nin pantay asin maninigong suporta sa lambang sektor kan banwaan, an danay na paggamit kan kasaraditan sa personal o pulitikal na ambisyon, asin kadakul pang simtomas kan mga kahilangan kan banwaan, garo mawawalat na dai mababakunahan sagkod na magin garo sipon na sana satuya an CoViD19. 

Linalauman na madulok sa mga parasurat an mga tawong minidbid na an saindang mga sadiri na naghihilang tanganing sinda maumayan. Alagad garo bakong arog kaini kadali an dalan sa kaumayan siring kan linalauman. Inot, garo pinagtudan nang pugulon kan mga tawo an minamating kulog kan saindang banwaan siring kan pagpugol kan sarong may kahilangan sa hawak asin habong magdulok miski sa doktor o parasantigwar. An hawak kan tawong kinumbinsir an saiyang sadiri na mayong hilang ngapit nagagadan sa kawaran kan bulong na kaipuhan kaini. Alagad an banwaan na kinumbinsir man an saiyang sadiri na normal sana an gabos, nagbubutwa sa gawi kan pamumuhay kan mga kaayon digdi an pagkalapa na yaon sa kawaran nin hustisya, magayon na buhay para sa mas kadaklan, asin imahensyon na mabuhay nin mas urog pa kisa sa dikta asin patuod kan mga naghahading poder sa banwaan. An malala ta naipapatuod ini sa mga minasunod na henerasyon sagkod sa bilog nang mapara an pagmati sa kulog kaini asin magkagamot na nin palta rason para kaini. 

An ikaduwa ta an mga parasurat dai man libre sa pananantigwar. Kaayon mismo sya sa naghihilang na banwaan. Kaayon sya sa kinaban nin mga pinapahalagahan, igwa man sya nin mga sinusurog, mga sinasarigan asin dai pinapanigan. Sabi ngani kayan, pulitikal na gibo man daa an pagsurat. Kaya igwa man kaipuhan gibuhon an tawong nagbabasa o nagdudulok sa mga parasurat, iyo ini an pagsantigwar man sa mismong nananantigwar. Sa pilosopikal na kinaantosan kan pagsantigwar, bako sanang para sa mga parasurat an panbanwaan na katungdan kaini. An pagmidbid sa mga yawa sa banwaan, pangabsan na gibuhon kan lambang indibidwal na kaayon digdi. 

Papano nyato kun siring mamimidbidan an mga yawang ini kun natuod na kitang hunaon na mayong kahilangan an satuyang banwaan? Siring kan nararanasan nyato gabos na simtomas kun sain naaaraman nyatong may hilang o magkakahilang kita, an pag(hi)mati an nagsisirbing senyal satuya na igwang malain na nangyayari sa laog kan satuyang banwaan, na dawa dai man nyato nahihiling pero naapektuhan an bilog nyatong pagkabuhay, an bilog nyatong banwaan. Bakong parasantigwar o doktor mismo an nagbubulong sa hawak, yaon na sa hawak mismo an nagdadarang kaumayan, an hawak mismo an nagpapaumay sa sadiri kaini. An simbag nyato, an ginigibo ta, pag nakamati kita kan mga sintomas nin hilang an magigin susugan kan kapalaran kan satong banwaan sa maabot na panahon.