Kin matuud na sa baluy unang magigimat-an a mga kaulugan ka ngabilün, sa balüy ko man nanggayüd natüran a terminong “sadyosan.” Ki madiris ko di dakül na beses marürüngog kadto sa balüy ag sa luwas, san kasentruwan ka Iriga pagkabisara nya su mga madiyün saka amiga niya mantang nagngungurungayamün kaming darwa ku ngud kong kauriyan.

Mala ka-dyosnon kadto ni madiris. La pati ka epektibong magtuturo ku gawing dyosnon kanamüng magngungod. Mantang sa eskwelan pinapatuom kami sa mga pangadyion, si maderes, marumruman ko, kin ngata raw an ta kin kuno mangitngit na, saka man ako mamandan na magbakal sa lana sadto lang rayong tindan. Ta igin pa ko kadto saka lakabuway ka imahinasyon, su marürüngog kong tawol sa radyo sa programang Gabi ng Lagim, rugarangan pa ku sugot na patakot ku darwa kong gurang na ngud, si isay a makalilingaw ka nagdadayan ika sa mangitngit na tinampo? Kindi sabi ni madiris mangadyi sana kuno ko ta babantayan kuno ko sa mga anghel. Natuom ko baga su mga pangadyiön sa pabakal-bakal sa lana.

A mga dyosnon na gawi, arüg ka pagpangadyi ag iba pang mga patüüd ka relihiyon amay na matütüran sa lüög ka pamilya, pinagtütüran anggan pagdakulö, saka amo man pati nabibidbiran ka ibang tawo kanya kin saring relihiyon ag pagtubod iya naayon. Kindi pag nagkakaisip na saka nagkakaagko na büüt a üsad na tawo, baga na kaipuwan naman na magkaagko mas ararüm na daylan a mga iwag niya. Miski a pagtubod baga na nag-aayat naman sa pagkasabot büköng dahil ta kaipuwan na sanang magkuyog sa katukduan o kinatüüran. Mas küküsog pati a pangangaipuwan na maliwanagan a büüt pag nakababayad na üsad na tawo ka mga kontradiksyon sa buway. Üsad sa mga kontradiksyon na adi su tinutukoy kadto ni madiris pag diri nagsasadyosan a üsad na tawo. Kindi narüngög ko naman ading binanggit dawa ku büköng mga mala ka-dyosnon sadto kanamu. 

Agko darwang kaulugan a namalisyan ko kadi na sa silöng ko pirming imbwelto a relasyon ka ki syera darwang tawo. Una, a pagsabi sa kamaturan. Marüngög ko minsan sa mga lalaking nagsisinimbagan ag madali nang magsuntukan ta su üsad kaya baga na nagbutig kuno, kaya sinabiyan ku üsad na “magsaradyosan na sana ngani kita” nganing matapos na kuno sira. Kabaing ku marürüngog ko kanda ki madiris saka mga amiga niya pag agko sira inuumaw kadtong sadyosan na tawo. Büüt sabiyün a pagsasadyosan pagigin onesto, büköng parabutig.

Ikarwa, a paggibo o pagtao sa ibang tawo ka tama ag maninigo, su matanos ag uyon sa hustisya. Narüngög ko minsan a terminog “sadyosan” sadto dating saudan ka Iriga, san kinatitidügan na nguwan ka LCC Mall. Nagsasaüd ako, tinuyaw ku kaabay ko su kilowan ku nagtitinda sa tilapia ta sala kuno sa gürüt. Pero baga na magkabinistuwan man sana sira ta naggiginülüman ngani. Tapos simbag ku paratinda, “ay, sadyosan tabi adi.” Nagnginginasan man sana palan. Pero malinaw su büüt sabiyön.

Sadi darwang kaulugan ka “sadyosan”, nakabütang sa ngabilün ag gibo ka tawo a paggamit ka “dyos” imbes nang sa pagsamba ag pag-arang. Madaling mabayad a dyosnon na gawi arög ka pagsamba, agko ngani kanya-kanyang ladawan a mga manlain-lain na relihiyon na pinapaarog sa mga kaayon nira. Kindi ading pagsadyosan bangana pankagabsan na pangapudan sa mga tawo dawa saring relihiyon pa sira naayon, o dawa pa ngani diri sira naayon sa miski unong reliyon. Ta a pagsabi sa kamaturan saka paggibo sa matanos kayang gibon sa tawo, agko man reliyon o üda. Bangana mas kaipuwan ngani lugod na mabayad sa laka diyosnon na tawo a pagsadyosan tanganing büköng katal sa kinatubdan a gawi niya. 

Kindi büköng pasil a pagsadyosan. Lang sakit na manindügan ag magin testigo para sa kamaturan lalo na kin sadiring buway o buway ka pamilya a karibay. Kin sa lado man ka pagtao sa iba ka maninigo, abang sakit man lalo na kin a pag-usipan a pwedeng makuko para sa sadiri. Lalo pang mas natatawan rason kin a makukuko niya ikawawaras man niya sa sadiring pamilya, sadiring tawo o nasasakupan. A kapamilya o irinsya pati pag natawan man, lingaw na ka dapat, saka para sa kadaklan.

La ta ka-makipamilya. Apwera ka family picture ka kagbalüy agko pa darwang litrato sa ibang pamilya a mababayad sa mga balüy-balüy. Kin büköng imahen ka sagrada pamilya ni Jesus, Maria, ag Jose, litrato sa pamilya kin ki isay na pulitiko a san kalendaryo. Su unang pamilya amu aayatan sa kaligtasan pagraan, su üsad na pamilya amu raraniyan sa pagbuway sadi kinaban.

Sa pulitika, laka uso ka magpromisa na migsirbi sa ngamin pero, naggurang na sana kitang puruparyong apelyido man sana a nagdadalagan tapos bubutuwan man ka mga tawo.  Kin pamilya pa nanggad a sukulan imbes na kagabsan pauno man magibo a biyong pagsadyosan sa konteksto ka pagtao sa kapwa ka maninigo?

Agko man mga relihiyon na a kaligtasan para sana kuno sa mga kaayon. Mangiri ana arög kadi ta baga na man sana pulitikang agko sana sakop. A unga ko kadi kin uno a burabod ka arog kan na pagtubod. Ta kin pagkamüüt, üda dapat bayaan saka pili sanang tawan kan maninigo. Büköng si Kristo mismo, igin pa bükö nang pamilya a iniisip kundi a ngamin nang tawo. Paggurang niya sagküd pagraan, idinusay a buway sa mga tawo, büköng sa pamilya sana o nasasakupan sana. Baad man kaya amo talaga di tinututturo niya sadi kinaban na adi, kindi ta abang sakit nang gibon, abö tang mabayad kaya mag-ayat na sana sa kaligtasan ag kaginhawan sadto balyong kinaban na diri makuku-kuko sadi kinaban.

.