Friday, April 26, 2024, 1:21am

Si Charles Taylor asin an eskwelahan bilang panalmingan

Published on Sunday, September 13, 2020, 6:54pm

Sa kasagkuran kan pagsaysay ni Charles Taylor kan saiyang “Politics of Recognition” tinukoy niya an edukasyon bilang lugar na iyo mismong kinatitindugan kan tema manungod sa pagkanimanlainlain-katudan o muliticulturalism. Mahalaga an saysay (essay) na ini huli ta digdi nagin bantog na isusog ki Taylor an pagkasabot na sa panahon ngunyan an pagmidbid (recognition) saro nang pangangaipuhan sa buhay (vital need) kan tawo. Kun pagkakan an nagtataong buhay sa hawak asin an kakulangan o kawaran kaini an pwedeng magdulot kan pagkagadan kaini, an pagmidbid man o kawaran kaini an minabuhay o minapara sa identidad kan tawo. 

Sabi ni Taylor an saro sa naghawan-dalan kan pagpapahalaga sa pagmidbid asin identidad iyo an pagkarumpag kan hirarkikal na sosyudad na nakaangkla sa pagsarig sa onra. Sa siring na sosyudad an kinatitindugan kan tawo an burabod kan onra, asin huli ta dai man gabos halangkaw an pwesto sa banwaan, nagkakapira sana man an yaon sa itaas, an kadaklan yaon sa ibaba na iyong minatangad sainda. 

Susog ki Taylor dai man bilog na nawara an pagtao asin pag-ako nin onra. Arog kan nahihling nyato miski ngunyan na panahon, sasaro o nagkapira sana man na mga bistadong indibidwal an tinatawan onra sa mga seremonya. Dai man kaya magkakaigwang halaga asin kahulugan an pagtaong onra kun gabos na yaon tatawan kan siring na pag-umaw. Alagad an kaibahan ngunyan na modernong panahon sabi ni Taylor ta igwa na kita nin agimadmad na an lambang tawo igwang dignidad. Sa ladong ini nagkakapantay-pantay an mga tawo sa tahaw kan saindang manlain-lain na mga pagkakaiba-iba. 

Mas pinaurog pa an halaga kan pagmidbid susog ki Taylor huli sa pagsarig ngunyan sa pan-indibidwal na identidad kan tawo sa modernong panahon. Alagad sa satuyang nasyon na an kadaklan na tawo maki-pamilya o maki-sadiring tawo, padagos pa gayud kitang naghihinguwang makamukna kan “komunidad na lampas sa sakop kan sadiring tawo” kun sa gamit na termino ni Fernando Zialcita. An tinukoy ni Adrian Remodo na “pulitika kan sadiring tawo” sa saiyang artikulong yaon sa inot na isyu kan Bikol Studies (2014) iyo pa man giraray an nagdadanay na klase nin pulitika bako lang sa Bikol kundi sa manlain-lain pang rehiyon kan Pilipinas.

Alagad an paghangad nin demokrasya asin wala-tuong pagtuyaw sa nepotismo bagay na nagbuburabod sa pakasabot na igwang tubong pagkakapantay-pantay an mga tawo, na kapwa sinda nakakaaram kun ano an marahay asin maraot, asin kapwa igwang tubong pagkasabot sa kun ano an ikakarahay sa saindang buhay. Miski si Taylor na nagsurat kan saiyang saysay para sa saiyang mga kapwa taga Canada gamit an halimbawa kan sainda mismong karanasan nagsabi man na dai man nyato matatangkas an sadiri nyatong mga pamilya asin personal na karelasyon huli ta parte ini kan satong buhay. Alagad kaipuhan man giraray nyatong magkaigwa nin sadiring kabutan na ma-gikan sa satuyang sadiring pagkasabot, bilang sarong indibidwal na may sadiri man na buhay.

Tinawan duon nin Taylor na diyalohikal an buhay kan tawo kaya nahuhurma an identidad kan sarong indibidwal sa pakikipagkapwa o minsan sa pakikitusayan (struggle) sa mga bagay na buót mahiling saiya kan iba. Sa lado kan personal o pampublikong buhay kan indibidwal, an pakikidayalogo o pakikitusayan sa iba an nagtataong dalan sa pagmukna kan saiyag sadiring pagkamidbid sa sadiri o kan saiyang identidad.

An pagkasabot ni Taylor an nakatabang ki Charles Bingham nganing urog na ikapaliwanag an halaga kan pagmidbid sa pambulikong espasyo kan eskwelahan sa saiyang librong Schools of Recognition (2001). Ginamit niya an metapora kan salming tanganing iladawan an katungdan kan pagmidbid asin bunga kan kawaran kaini sa eskwelahan. Segun ki Bingham, arog kan salming kun sain nyato nahihiling an satong lalawgon, an pagmidbid nagtatao man sato nin pakamidbid mismo sa sadiri. Kaya uyon ki Taylor, sinabi ni Bingham na an eskwelahan sarong lugar na panalmingan bilang sarong pampublikong espasyo. 

Namimidbidan kan sarong tawo sa eskwelahan an saiyang sadiri segun ki Bingham enot sa mga tekstwal na materyal na ginagamit sa pagkanuod arog kan mga binabasang literatura, dangan sa pakikipagkapwa o sa interpersonal na relasyon kan sarong indibidwal sa ibang personang yaon sa eskwelahan. An sarong eskwelahan na nagpapatuod nin pag-ako ni pagkanimanlain-lain kaipuhan nin kurikulum na nagpapamidbid man nin pagkanimanlain-lain sa mga tekstong gamit sa pagkanuod mismo nganing namimidbidan kan mga paraadal na an publikong espasyo, kumpwesto nin mga indibidwal na kapwa igwang pagkasabot asin kapwa igwang kayang ikaambag sa pagkanuud gikan sa saindang mga dinakulaan na “kinaban”. Dai man nyato maninigaran na gabos kitang nakapageskwela o mga nageeskwela nagkaigwa nin ibang gawi nin pakamidbid sa sadiri na lain kan naguno nyato sa pamilya huli sa paghiling, paghuna asin pagtrato satuya kan mga nakaibanan nyato sa eskwelahan. Igwang magayon, marahay na mga memorya alagad igwa man mga maraot, makasuya asin makulog na mga karanasan. 

Sabi ni Taylor, mas hayag na ngunyan an pangangaipuhan kan pagmidbid, urog na ngunyan na igwa na kitang pagkasabot na hinuhurma kita kaini, asin aram ta nang nagigin humà sa satong identidad an pagminus sa satuya o kawaran nin pagmidbid. Naunambitan ni Taylor si Frantz Fanon bilang saro sa mga nagpukaw kaini kan saiyang ibiniklad na an armas na gamit kan mga mananakop iyo an pagdikta kan saiyang imahen sa mga inuripon. Kaya an kaipuhan kan mga sinakop tanganing makatalingkas iyo an bagohon an imahen ninda sa sadiri na ipinatuod sa sainda. Si Fanon mismo na sarong katutubo sa mga isla kan Antilles nagdanas nin diskriminasyon nin huli sa saiyang kolor kan pagtungtong nya sa nasyon kan Pransya.

Naghihinguwa man kitang makahaman nin panibagong imahen para sa satong mga sadiri matapos an mga nakaaging pananakop satuya. An paggamit kan satong tataramon tanganing ikapaliwanag an mga manlain-lain na pagkasabot saro nang halimbawa kaining kamawotan na magkaigwa nin panibagong pakamidbid huli ta kita ngani mismo kulang an pagsarig na kayang gibuhon ini kan satong linggwahe. Dikit an mga obrero huli ta bako ini an mayor na linggwaheng gamit sa pankinaban na ekonomiya asin pagpauswag sa sadiri. 

Sa lado nin interpersonal na pagmidbid, kita na ngani mismong haros magkasaro sana man na banwaan an iniirokan, nasasakitan pang magin bukas sa pagkakaiba kan lambang saro. Sarong makusog na halimbawa kaini iyo an istorya ni Juan Escandor kan sarong agta na pinutol an saiyang sadiring muro tanganing ikapahiling sa saiyang mga kaklaseng sigeng panbansag saiya na, arog ninda, pula man an saiyang dugo. Ini an parehong persona na yaon sa likod kan karakter sa enot na kabtang kan librong Labi ni Kristian Cordero.   

Dakulang parte kan buhay nyato bilang mga indibidwal an mga panahon nin pagkanuud nyato sa eskwelahan, an publikong lugar kun sain kita nagkakaigwa nin pakamidbid sa sadiri na lain sa pakamidbid na kinagmatan nyato sa laog kan pamilya. Digdi ta nanunumpungan an mga ibang tawo na nabibisto ta bilang mga katubo asin mga kapwa indibidwal na nagmamawot man makanuud.  Susog ki Taylor, parehong pinapahalagahan sa demokrasya an pagkanimanlain-lain asin pagkapantay-pantay, na an lambang tawo igwa nin sadiring pagkasabot asin katalingkasan. An kaipuhan daa susog ki Taylor iyo an pag-ako kan tubong halaga na yaon sa lambang saro (presumption of equal worth). Kun an eskwelahan an pampublikong espasyong naghuhurma kan satong identidad, maninigo kun siring na haputon nyato kun anong klaseng mga eskwelahan an igwa kita ngunyan. Sain nakatungkos an satong mga eskwelahan kun iyan magigin panalmingan? Yan daw panalmingan nin mga indibidwal na murumawot an onra asin kaomawan o panalmingan nin mga indibidwal na pagpapahalaga sa dignidad kan lambang saro an pinakaultimong kamawutan?

.

Victor John Loquias
Si Victor John Loquias sarong Propesor sa pilosopiya, paraadal sa lado nin mga katutubong kaisipan, pilosopiya nin edukasyon asin critical theory.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

5 + 9 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan