Siring kan Coronavirus, African Swine Flu, pagtuga kan Bulkan Taal, mga linog sa Mindanao asin iba pang kalamidad bako saná sa Pilipinas kundi sa ibang parte kan kinaban, an isyu kan maluyang pagbasa kan mga estudyante sa Bikol saro man na kalamidad na an nakakaparùrô iyo an pagdutdot kan media na nakakaalarma sa publiko.

Tano ta sa Bikol na gayo sinabi sa bareta kan Philippine Daily Inquirer na 70mil na mga eskwelang Bikolano an maluyang magbasa o dai tataong magbasa.

Inot, tano ta bakong 80mil, bakong 50mil kundi 70mil na gayo? Ano an batayan?  Sa ibang rona sobra sa 70mil o kulang sa 70mil o gabos marhay magbasa? 

Tano ta binabasol tulos an mga paratukdo, an mga magurang, an gadgets, asin an kawaran interes na magbasa kan mga Bikolanong kaakian.

An Bikol saro sa bistado na mayong hilig magbasa maski nin peryodiko, libro asin ibang babasahon. Mayo ngani kita nin aldawan na dyaryo lokal. Igwa man kan dekada 90 nin Bicol Daily pero dai nagtagal. Igwa lugod nin local dailies sa Mindanao asin Kabisayaan.

Pero kan panahon sabi kan mga paratindang diyaryo, masulong an tindang komiks arog kan Pinoy Komiks, Tagalog Klasiks, Hiwaga, Liwayway, Bulaklak, asin Tiktik. Alagad an gabos na iyan mayo na ngunyan.

Sa mga newstands dakol an nakadisplay na mga dyaryo lokal pero dikit an na nababakal. An buót sabihon kulang talaga an parabasa.

An duwang halangkaw na opisyal kan Departamento de Edukasyon siring ki Usec. Dads San Antonio asin Direktor Gilbert Sadsad syempre nagnenegar man asin nagdeklara sa publiko na bako ining totoo.

Nagigirumduman ko kan ako sadit pa nakanuod akong magbasa sa Caton huli kan sakuyang ina asin iba pang maestra na dai ngani lisensyado kan gobyerno. An abakada, mga nobena, pangadyion, an iba ngani nasa tataramon na Espanyol nanudan ko asin natuom lalo na an alpabeto.

Pagkatapos magprimera komunyon, pagtungtong pitong taon, grade one tulos, may dikit na babasahon sa English mas dakol sa Bikol abot grade three. Kasabay na an pagtukdo nin pagsurat, inot molde, sunod tarakod.

Poon grade four simpleng arithmetic, current events, asin elocution sa English, health and science, social studies, asin Tagalog kaya handa nang mag grade five asin grade six. Andam na para sa high school maguin pan publiko asin pribado.

Iyan an halipot pero maugmang istorya kan edukasyon kan panahon.

Antes nganing mag tyempo Hapon, an makatapos grade seven, maski dai naka-high school pwede nang magtukdo. Matitibay pating mga maestro saka maestra, marhay mag-English, magayon an handwriting, marhay an pagbuhay asin respetado sa komunidad.

Ngunyan kaya an pag-eskwela pasiring sana sa paghanap trabaho, pag-abroad, magpayaman, mag-asenso. Lingaw nganing magsalingoy, lingaw nang magkarpentero, lingaw nang mag-uma. An mga magurag an pagtubod ninda iyo na makatapos pag-eskwela an mga aki pero dai na magbalik sa uma. Kaya an nangyari masyadong materyoso asin pansadiri sana an saindang plano sa buhay.

An isyu kan pagbasa bako man sa dapit na tunay na edukasyon ta an tunay na edukasyon kan sarong tao bako lang sa pagka-matali asin listo kundi idtong pag-abot kan panahon may dakula syang maitatabang sa kapwa, sa komunidad, urog na sa gobyerno, lokal man o nasyonal.

An mas importante pati iyo na bako lang na tatao kitang magbasa nin letra o numero o libro o magazine kundi tatao kitang magbasa sa pag-ultanan kan kada letra, sa likod kan kada numero asin kan mismong puturo na naghahalat bako sana nin sarong tao kundi kan banwaan asin kan kinaban.

Dapat ngani mas tatao kitang magbasa kan Tugon nin Diyos tanganing maka-kontribuir kita gabos sa matuninong, magaya-gaya asin asensadong kinaban.

Iyan an tunay na edukasyon.

.