Haloy nang baranga asin nagdudurulak an mga tagamidya sa Naga asin Kabikulan sa isyu kan pulitika, urog na sa tindog kan gobyerno o administrasyon laban sa oposisyon. O sa tindog kan saindang manihamyento kontra sa iba. An rason an mga radyo an may sadiri iyo mismo an gobyerno o kalaban, may kakampi, may kontraryo. Haros 90% kan mga istasyon nin radyo o network sadiri nin pulitiko o pribadong tawo na igwa nin nagpupugol na pulitiko o partido pulitikal. Kaya anuman an malalaúman sa mga komentaryo asin bareta kundi biased news and information.

Igwa man talak sanang talak mayo man kamanungdanan o direksyon. Igwa man palagatob sanang palagatob nin bombo. Purbaran nindong magdangog puon aga sagkod banggi sa radyo mismo o sa paagi kan social media o Facebook. Gulpi na pating paradangog o paraantabay na nagtatao nin reaksyon hali sa manlainlain na parte kan kinaban. Iyan kun marahay-rahay an koneksyon kan internet. Kun mayo back to basics o balik dangog sa radyo giraray.

Dakul an nagrereklamo na apisar puro man sana hali sa baretang Ingles o Tagalog na bareta na pigtranslate sa Bikol sa nguso mismo kan announcer na sarala na lugod an Bikol sa sobrang kaskas kan pagtaram ta apurado tanganing dai mainutan kan kalaban.

An pinaka masaklap ta mas dakol an komersyal o pabantulin ta dakol man nakalap na sponsor o advertisements  kan mga announcer mismo. Nag-ihi ka nang halawig, pagbalik mo sa radyo nag-kokomersyal pa giraray.

Dangan mayong depth o rarom an analysis o pagatid-atid kan mga isyu ta dai man nagbabarasa—dawa nin peryodiko_an ibang announcer. Kuta na magbasa man lamang nin mga libro o magasin. Nagigirumduman ko pati idtong dipuntong Senador Edmundo Cea na paliwat-liwat an sermon sa mga announcers kan saiyang estasyon na magbarasa maski peryodikong pamatos nin tinapa bago mag-atubang sa mikropono. Makihumapot sa mga eksperto o may pagkaaram. Mag-interview nin ibang tawo bako sana on-the-air, maski off-the-air. Maglakaw-lakaw sa tinampo, bako sanáng maglaóm sa announcer’s booth. O magbisita kan pinakaharaning library.

Saro pa, an mga police reporters pirming naka-destino sa police headquarters asin blotter sana an nababasa o police spokesman sana an nakakaulay arualdaw. Kaya kun magtaram an reporter garo linggwahe sa blotter. Kuta na pagtagaribayan man an saindang destino maski kada tulong bulan tanganing makaaram man sinda nin ibang bareta, halimbawa sa city hall o munisipyo, opisina kan mayor, sangguniang panlalawigan, sangguniang panlungsod, opisina kan gobernador , o sa mga eskwelahan.

An mga Bikol pati pagsasaralakan nin “and,” “is,” “or,” “ay” maski salâ sa tamanyo masakiton lugod maintindihan. May mga announcer o reporter sa TV o radyo an talagang dai tataong magbirikol, ta an dila ninda may salak nang Tagalog saka English maski taraplis.

An makunswelo ta may mga announcer o reporter nin radio station na maski sadiri nin pulitiko na kakampi kan administrasyon kundi kun magbisita an Presidente o si Sara Duterte na mayo man lamang pasalubong o patara-tara para sainda, grabe an reklamo asin pigtatabuga an bisita na mayo man lang dara nin panao. Dai bali daa si VP Leni  na mayong panao ta Bikolana asin oposisyon. Saka na ngaya sinda magtao kun yaon na sa pwesto asin lider na kan administrasyon.

An problema talaga kan tagamidya iyo an saindang hanapbuhay mismo. Kulang na kulang kun dai mag-sideline—legal man o illegal.

Marhay ngani ngunyan ta nabuhay na naman an jueteng.

*****

Sa parte kan dyaryo o print media, basta may mga advertisements o sponsors, mga legal o judicial notices, asin sanggunian resolutions asin ordinances ta dakula an bayad, maluwas ta maluwas an peryodiko sa tamang panahon.

An broadcast maribok asin dakula an tanog, pero an print dai sanang girong pero humok-humok.

.