Puon kan nagimatan ko kan dekada ‘60, an prensa saka an mass media sa Bikol, urog na sa syudad nin Naga, an pinakalibre sa bilog na nasyon. An bilang kan mga dyaryo sa Naga saná nag-aabot nin 20 gabos na nagluluwas surusemana asin pigdidistribwir sa 6 na probinsya asin tulong syudad—Naga, Legazpi, asin Iriga.

An Naga, bilang iyo an regional center kan panahon na idto, iyo man an sentro kan libreng pagpapahayag sa dyaryo o sa radyo, ergo, iyo man an sentro kan demokrasya asin libertad sa ronang Bikol.

Sa Plaza Rizal,  na pig-apod kaidtong Freedom Park, arog kan Hyde Park sa Europa,  pwedeng tukaron nin kun siisay pa man an sentimyento, kaisipan, asin paninindugan kan lambang saro.

An pinaka-organisado asin aktibong grupo nin mga taga-media iyo an Naga Press Club na pinapanginutan ninda depuntong Nick Prieto, Luising General,  Fred Tria, Ramon Tolaram, Tony Carpio, Luis Dato, Juancio Triviṅo, Leon Palmiano Jr., Eddie Alanis, Bubby Dacer, asin iba pang prominenteng pangaran sa media kadto.

Maski nagtatarabugaan sa ere o sa mga columns sa peryodiko, pag nagkakahirilingan sa Centro, urog na sa Kantong Putikon, bako saná sindang nagtitirinuhan o nagkakarape-kape, kundi nagngangarakngakan pa.

Igwa kadtong ugali an media, na taun-taon sa saindang induction kan mga opisyal asin anibersaryo kan asosasyon, tinatalayop an mga opisyales kan gobyerno sa paagi nin drama sa entablado o gridiron. Imbitado an mga opisyal kan gobyerno, maski idtong nagkakataramaan ngirisi sana. Mayong pirikunan.

Sa hiling ko an ugali kan mga taga-media sa Bikol dai man nagbago ta bakong pirikunon. Magayon an iribanan kan mga taga-media magin kan KBP asin ATRACS kan panahon na nin Martial Law.

Alagad kan panahon na ni Cory Aquino, pakatapos kan EDSA Revolution, garo nagbago an timpla kan ibang taga-media. Nagigirumduman ko si Gumersindo B. Valladolid na naakusaran nin libelo huli ta igwa syang natuyawan na parehong taga-media.

An kaso nagdurar nin apat na taon. Dating magbararkada nagkamurunduan huli sa siring na kaso. Sa katapus-tapusi na-dismiss an kaso.

Ngunyan, an dai ko maintindihan ta sige an rereklamo na gadan na daa an demokrasya, mayo nang libertad an prensa asin nawara na an libreng pagpapahayag puon pa kan magtukaw si Presidente Duterte na an Konstitusyon na pigsusunod iyo an pundamental na ley na pighaman kan taon 1987 sa lindong ni Presidente Aquino.

An radyo sige an burura, an TV, urog na an ABS-CBN, mayong ibang target kan saindang tuyaw asin riparo kundi an Malakanyang asin an presidente.

Maski an pig-aapod na western press arog kan New York Times, Washington Post, CNN, Rappler asin iba pa mayong ibang maraot an gobyerno Pilipino.

Pigpaparatuyaw ninda an Tsina alagad umaw an Amerika asin anggot sinda sa pig-aapod na independent foreign policy kan gobyerno Pilipino.

An gusto pati ninda pabweluhon saná an saindang pantatsar, pagtabuga, asin pagtuyaw. Pag nagsimbag an gobyerno sasabihon ninda may diktadura asin mayong freedom of the press.

An pagbalga nin ley nin sarong news organization balewala sa mga kritiko kan gobyerno, an gusto ninda pabweluhon saná tanganing may tunay daang demokrasya.

Garo sobra naman lugod an demokrasya sa Pilipinas, isinasakripisyo pati an isyu nin pagkakan asin pagtios kan kadaklan sa ngaran nin demokrasya asin freedom of the press.

Dai bale an kasaraditan magtirios basta magdalan nin mga teleserye asin maghanga sa mga artista sa pelikula asin television. Kun ano an mga mahahalagang bareta asin isyu nasyonal iyo an pig-aarog garo aniningal digdi sa lado lokal.

Pati an saralang paggamit nin lenggwahe sa Manila iyo man an pig-aarog digdi sa probinsya. 

Pati an paggamit kan Bikol sarala.

Kaya an mga importanteng isyu daing gayo natutukar nin tama asin malinaw para sa kapakanan  kundi sa halipot asin hababaw na kaugmahan tanganing malingawan an darakulang problema na inaatubang kan nasyon, kan mga probinsya, mga syudad, asin mga banwaan.

An isyu kan media dapat maintindihan bako lang na isyu kan demokrasya asin libertad sa pagpalakop nin impormasyon kundi siring man an pagsunod sa mga ley kan nasyon saka an paggalang sa mga nanunungdan.

Sabi ngani kan sarong Amerikanong Presidente na idolo kan mga Pilipino na si John F. Kennedy:  “Aramon ta nguna kun ano an maitatao kan tawo sa gobyerno bako kun ano an maitatao kan gobyerno sa tawo.”

.