An mga fairy tale napuon sa “Once upon a time,” kun sain an sarong prinsipe pinapasakitan tanganing mailusyunan saná an magayon na prinsesa. Nagtatapos ini sa maugmang karasalan: “and they lived happily ever after.”

An mito ni Siddhartha pabaliktad. Sarong prinsipe kasal na sa magayon na prinsesa alagad binayaan ini tanganin mag-agi nin kasakitan mahanap saná an katalingkasan sa problema nin kapagtiusan sa kinaban.

Kan napukawan si Siddhartha sa eksistensya nin kapagtiusan, dai na sya mapamugtak. Nagtuninong saná an isip nya kan nahiling nya an sarong asetiko, kaya nagdesidir syang magin siring kan tawong idto. Pagpuli nya sa palasyo, sinudya nya an saiyang ama.

“Papa, tano ta pigtago mo sakuya an totoo? Tano ta nagputik ka dapit sa eksistensya kan kapagtiusan, kan hilang, kapobrehan, kagadanan?”

“Kun tinago ko man, nin huli ta padangat taka, Siddhartha.”

“An pagpadangat mo sakuya nagin sarong karsel, Papa. Pàno na ako mabubuhay digdi sa laog kan palasyo kun kadakol an nagtitirios sa luwas? Maski anong gibuhon ta na wilihon an sadiri, magagadan man giraray kita.” 

Nag-uulay sinda na napapalibutan kan baraylihan sa palasyo. “Mag-enjoy ka, mahal na prinsipe,” kurahaw kan mga para-bayli. 

“Dai ka nasisilaw kan mga magagayon na mga parabayle?” an suba ninda sa prinsipe.

“Dai,” sabi ni Siddhartha.

Dinulok sya nin sarong magayon na parabayle. “Ayos ka saná, mahal na prinsipe? Anong problema mo?”

“An sinasabi nindong magayon nasa ibabaw saná,” simbag nya. “An nahihiling ko puro anti-aging na kosmetiko, pampaputi na krema, losyon, mga lalawgon na retokada. An nahihiling ko garo baga mga anit na bag na magayon an pintura sa ibabaw pero an laog—ragpa! Saro ining padaya. Siring kaiyan an buhay digdi sa samsara.”

Ipinadagos man giraray an baraylihan. Dai ninda masabutan an mga sinasabi ni Siddhartha. “Mag-enjoy ka na saná ngani, mahal na prinsipe.”

“Maski anong party, baraylihan, kanrantahan, karakanan an gibuhon ta,” sabi ni Siddhartha ki Suddhadana, “dai ta malilikayan an kagadanan. Ining mga nahihiling ko sa palasyo na mga naka-postura, makukusog, hoben—dai ko masabutan_pàno sinda nagsi-sing-and-dance, nag-uurugmahan kun aram ninda na naghahalat an kagadanan? Bako iyan an tunay na kaugmahan, Papa. An tunay na kaugmahan dai nagbabago.”

“Mayong bagay na dai nagbabago. Mayong bagay na permanente. Mayong bulong sa kapagtiusan.”

“Di hahanapon ko an solusyon sa kapagtiusan. Hahanapon ko an dalan sa kaugmahan na dai inaabot nin kagadadan. Dapat maghali ako sa palasyo.”

“Igwa akong marhay na bareta. Namundag na an saimong aki.”

Imbes na maugma, lalo nang namundo si Siddhartha.

“Dai ka na pwedeng maghali, Siddhartha. Isipon mo an saimong pamilya. Lalaki an aki mo. Ano an gusto mong pangaran nya?”

“Rahula,” sabi tulos ni Siddhartha. “Sarong kadena.”

“Ano pa an hinahanap mo?” Nauuyam na si Suddhodana. “Pigprotihiran taka sa gabos na peligro asin poprotihiran taka pa nin huli ta padangat taka. Ingrato ka? Dai ka maghali.”

“Papa, kun mapoprotihiran mo ako sa peligro kan paggurang, sa hilang, sa kagadanan, dai ako mahali. Kun dai, kaipuhan maghali ako.”

“Dai mo padangat si Yashodara na agom mo? Si Rahula na aki mo?”

“Mahali ako nin huli ta padangat ko sinda. Nahihirak ako sainda ta aram ko na sinda magurang, mahilang, matios, magagadan, siring saimo, siring sakuya, siring satuya gabos.”

“Iyo na!” Anggot na si Suddhodana. “Gabos kita magagadan, mare-engkarnar, magagadan, mare-engkarnar, magagadan, engkarnar, gadan, engkarnar, gadan… Mayong makaka dulag sa sumpa na yan, an sumpa kan re-engkarnasyon. Gabos kita nakagapos sa rweda nin reengkarnasyon!”

“Pwes, yan an sakuyang katuyuhan. Tatangkason ko an sumpa.”

Tinalikdan ni Suddhodana si Siddhartha. “Dai ka pwedeng maghali. Iyan an sugo ko!”

Padagos an baraylihan sagkod matanga nin banggi. Nakatukaw sana an prinsipe sa sarong kanto. Maski anong gibuhon ninda dai ninda maengganyo na sya mag-enjoy, sagkod na nagkaparagal na saná ka-babayli. Kan tururog na an gabos, pinukawan ni Siddhartha si Channa.

“Channa, mahali na ako. Darahon mo si Kanthaka. Ihatod nindo ako sa kadlagan.”

Si Kanthaka an saiyang padabang kabayo.

Dai nya na pinukawan si Yashodara tanganin magpaaram. Pigsirip nya na saná an mag-ina. Nahirak sya ki Rahula ta ini matios, mahilang, magurang magagadan siring kan gabos. 

“Mabalik ako digdi pag nahanap ko na an solusyon sa kapagtiusan. Mabalik ako digdi pag Buddha na ako.”

Luhay luhay sindang naghali, butung-butong si Kanthaka. Pag-agi ninda sa salon nahiling nya an mga parabayli. Tururog. Nakanusan sya sainda. Naghuhurukragong, nagtutururo an laway, nakanganga, mababata kan hangaw, natutunaw an mga make-up. “Abang kanos palan pag nahiling mo an totoo, pag tapos na an baraylihan,” sabi nya ki Channa.

Sa luwas kan palasyo sinabat sinda ni Mara, an demonyong maurihon.

Igwang kasabihan: kun inutil an ginigibo mo, mayo nin matuyaw saimo; kun maraot an ginigibo mo, kadikit an mapundo saimo; pero kun marhay an ginigibo mo asin manginginabang an kadaklan, an intirong pwersa kan kadikluman magkakasararo tanganing pauntukon ka. Sa kaso ni Siddhartha, si Mara mismo, an hadi kan kadikluman, an nagpahiling. 

“Sain ka maduman, Siddhartha?” Aram ni Mara na kun magpadagos si Siddhartha, ini magiging Buddha. Habo nyang mangyari ini. “Raot na an saimong payo?” sabi ni Mara. “An gabos na tawo nag-aaragawan sa kwarta. An mga ministro sa palasyo, kapit-tuko sa pwesto. An iba naggagaradanan makakápot saná sa poder. Ika, namundag ka na yaon na saimo an gabos na minamawot kan iba. Dai mo aram na sa laog nin pitong aldaw magigin Chakravartin ka na? Pitong turog na sana. Magbalik ka na sa palasyo.”

Dai ni Siddhartha pinatulan si Mara. Naglunad sya sa kabayo. Pinalunad man si Channa sa likod nya. “Mus na, Channa.” 

“Iniisnab mo ako ha?” sabi ni Mara. “Mahilingan na naman kita, Siddhartha. Dai ka magigin Buddha! Dai ko tutugutan iyan!” Biglang nawara si Mara.

Sa kabilugan nin bulan, diretso sinda pasiring sa kadlagan tanganing hanapon ni Siddhartha an katalingkasan sa problema nin kapagtiusan sa kinaban.

.