Ki Prinsipe Siddhartha yaon na an gabos na kalidad: mayaman, madunong, hoben, gwapo, mabúot, namumutan kan gabos. Mayo ka nang hahanapon pa.

Alagad may sarong problema: habo na nyang maging prinsipe. Gusto nyang isikwal an gabos na pabor kan buhay asetiko sa kadlagan.

Nagpuon lang ini kan aldaw na nagpasyar sya sa luwas kan palasyo. Magpuon kaidto dai na nagngingisi, hararom na pirmi an pig-iisip, dai na nalilibang kan mga party sa palasyo. Pirmi na sanáng mamundo. Pirming tulala. An suspetsa kan iba, may hararom na depresyon. Interong palasyo nahahadit. Ano an nangyari?

Kan sya namundag, maugmahon an gabos. An saiyang ama, si Suddhodana, hadi kan Kapilavastu, sarong kahadian sa norte kan India sakop kan Nepal sa pamitisan kan Himalayas. 

“Ang aking ini magiging Chakravartin,” sabi kan sarong astrologo.

Maugmang marhay an ama nin huli ta an Chakravartin sarong hadi nin kinaban.

“Likayan saná nindo na dai nya mahiling an kapagtiusan sa kinaban,” sabi kan ikaduwang astrologo.

“Tano?” sabi ni Suddhodana, “Ano an mangyayari kun mahiling nya an kapagtiusan sa kinaban?”

“Sya magiging asetiko.”

Natural, an gusto ni Suddhodana, an aki nya magin siring saiya, sarong hadi. Tanganing maibitaran an patanid kan astrologo, pinahali nya sa palasyo an gabos na mga tawong makakapasigato sa kapagtiusan. An mga may hilang, mga makakanos, an mga gurang pinalayas. Dapat sa palasyo an mga hoben sana, an mga magagayon, makukusog. Party, baraylihan, karantahan. Pinatugdukan pa nin tulong palasyo. “Sheltered” na marhay si Siddhartha sa laog nin haros tulong dekada.

Kan sya edad 29, tinugutan syang magpasyar sa luwas kan palasyo. Alagad antes ka iyan, pinatago nguna kan hadi an gabos na mga gurang, mga may hilang asin an mga pobre sa aagihan kan karomata ni Siddhartha. Kaibahan kan prinsipe an saiyang “driver” na si Channa.

Kan harayo na sinda sa palasyo, may duwang gurang na nakalusot, dai nahiling kan mga gwardya.

“Channa, Channa! ano an mga yan?”

“Mga gurang po sinda, mahal na prinsipe.”

“Tano ta siring ka iyan an mga itsura ninda? Ano an gustong sabihon kan gurang?”

“Gabos kita magururang, mahal na prinsipe.”

“Siring ninda? Maski ako—magurang na siring kayan?”

“Iyo tabi, mahal na prinsipe.”

Naghurup-hurop nin hararom si Siddhartha. Dai pa sya nakahiling nin gurang. Dai makatubod na igwa nin gurang sa kinaban urog nang maaraman nya na maski sya magurang man.

Nagpadagos an saindang pagpasyar. Pag-abot sa sarong kurbada, igwa sindang nadangog na nag-aagrangay sa laog nin sar0ng sadit na harong. “Aray, aray! Makulugon!”

“Channa! Ano ining nadadangog ko?”

Nagbaba sinda sa karomata asin nagsirip sa bintana kan harong.

Ano ining nahihiling ko? Tano ta nagkukuragrit sya? Aray sanang aray. Makulog sa talinga. Tano ta kadakol na pigsa an hawak nya? Tano ta tinatarakigan siya?” Sunud-sunod an hapot ni Siddhartha.

“May hilang po sya, mahal na prinsipe.”

“Hilang? Ano an hilang?”

“Gabos kita pwede maghilang.”

“Maski ako? Sarong prinsipe?”

“Iyo tabi.”

Dai nakagirong si Siddhartha.

Kan si karomata nag agi sa may pampang kan Ganges, igwa sindang nasabat na puneraryang prusisyon pasiring sa cremation—pagsulô kan hawak kan gadan. 

“Channa! Ano yan ta dai na sya naghihiro?”

“Gadan na po sya.”

“Gadan? Ano an gadan?”

“An gabos na namundag magagadan. Mayo po nin dai makakadulag dyan.”

“Maski ako? Maski an sarong prinsipe?”

“Maski an sarong prinsipe.”

Dai na naman sya nakasimbag. Magpuon kaidto dai na sya napamugtak. 

Antes sinda makabalik, duman sa may kanto kan tinampo igwang nakatukaw na tawo may sulot nin simpleng bata. Ibang klase an lalawgon. Kalmadong marhay. Dai pa sya nakahiling nin siring kaini.

Nakatukaw sa dalan an tawong ini, may darang mangko. Mayong mga kwintas, porselas o ano pa man na yaman na nahihiling ni Siddhartha arualdaw sa palasyo, alagad maugmahon na marhay an lalawgon ka ini. Garo mayong problema. Hayahay na marhay. Matuninong na marhay. 

“Dai pa ako nakahiling nin siring kaiyan na lalawgon, Channa. Gabos na tawo sa palasyo kiridit an lalawgon, maski nakangisi kidit pa giraray, garo napipiritan lang.”

“Tama po kamo, mahal na prinsipe.”

“Anong klaseng tawo yan, Channa? Tano ta matuninong na marhay an saiyang lalawgon? Ibang iba sa mga nahiling ko.”

“Saro po syang asetiko.” 

“Ano an asetiko?”

“Mayo siyang mga pagrurugaring, maski ano. Mayong kwarta, mayong iniirukan. Sinikwal nya an gabos na materyal na bagay tanganing hanapon niya an katalingkasan sa problema kan pagtios.”

Hararom na marhay an pag hurup-hurop bago sya maka simbag.

“Gusto ko magin siring saiya, Channa. Gusto ko magin sarong asetiko!”

Kaya na sana pagpuli ninda, baralanggado an interong palasyo.

(Ipapadagos)

.