An musikahan, para sako, naghahagad nin rarom asin langkaw, asin hinahagad kani sa kompositor o performer an kadaklan—kun bako man na gabos—na substansya asin esensya kan musika, nasa lebel man nin ensayo o aktwal na pagpasali o performance. 

Intonation. Saro sa mga importanteng aspekto nin musika an pagiging apinado sa tono. Sa mga instrumentong gamit, an kwerdas igwa na nin teknolohiya ngunyan na nada-download sa mga smartphones na pwedeng gamiton para magkaigwa nin proper tuning an mga instrumento ninda. Alagad an basehan nin urag kan pagigin musiko iyo an kakayahan na madangog asin masabi kun an tono dai apinado susog sa saiyang pag-adal, kun bakong innate na abilidad. Numero uno ining pangapudan sa mga parakanta, huli ta mayong teknolohiya na nagtatama kaini lalo sa live performances kundi an tarom nin pandangog.

Sa kinaban kan akademikong musika, intonation an apod manungod sa pagigin sharp o flat kan tonong nagluluwas sa boses kan sarong singer. An problema sa intonation madaling marisa dawa kan ordinaryong mga paradangog. An mga gurang kun nakakadangog nin minakibray o minatipay na tono kan parakanta, napapatiwi; alagad an mga hobenes minasabing, “Cringe..!”

An pagiging flat o sharp kan tono dai sana nasosolusyunon sa paagi nin pagdangog gamit an talinga. Ini mas narereesolberan kun an gamit na pandangog iyo an isip.  Inapod ining audiation ni Edwin Gordon, sarong Amerikanong researcher sa music education. Importante na an sarong singer, solo performer man sya o nasa koro, igwa nin abilidad mag-audiate. Sa sakong pagtukdo sa choir sa unibersidad, hinihinguwa ko nanggad na an kada saro sa mga estudyante nagkakaigwa nin ‘inner ear.’ Dakula an pagkakaiba kan problema sa intonation asin pagiging sintunado. An inot, nasa tono pero bakong apinado, mantang an ikaduwa mayo nanggad sa tono. An sintonado, o tone deaf sa Ingles, pag pinakanta mo mayo sa inaapod na tonal center o key kan kanta asin dai maaarog an tono na ipapasunod mo saiya. An pagtukdo nin kanta sa sintonadong parakanta, garo pagtukdo nin bayle sa sarong dai nakakamaan. Nagtutubod ako na an problema sa intonation bakong problema sa talento. Ini yaon sa kakulangan nin pagkagimata sa mismong konsepto kan perpektong tono. Kun mayo an agimadmad sa mismong aspektong ini, may posibilidad na an sarong musiko natutugkad an an tinutukar nya manungod sa saiyang musika sa ensayo pa sana.

Harmoniya asin Pag-areglo. Para sako, an sarong musiko dakula an pagpapahalaga sa areglo o pag-areglo kan kanta. Kompositor man o performer, agyat sa sarong musiko na pahiwason, pararumon, asin padagos na maghinguwa na mapatalubo an kaaraman sa aspektong ini kan musika.

Sa sakong ekspiryensya sa pag-areglo asin pagsurat nin musika, masasabi ko na an harmoniya, na nangungurog na midbid bilang chords, iyo an nagtatao nin gubing sa sarong komposisyon. Sa gubing na ini nagdedesidir kun anong disenyo, kolor, porma, kara, asin modo an ipapaabot na esensya kan komposisyon, may tataramon man na kaiba (o liriko) o purong instrumento sana. An areglo nagtutukar sa harmonic/chordal qualities, harmonic progressions, asin instrumentation, alagad tawanan ko sanang duon an inot na duwa sa sakong mga nasambit.

Para sako, an areglo sarong porma man nin pag-compose na iba pa sa paghaból (weave) nin melody o  paglapat kaini sa liriko. An kakulangan nin kaaraman sa harmoniya, iyo man an ulang sa magayon na pag-areglo kun kaya agyat ini sa sarong musiko na midbidon an mga klase kaini. Sa tonal na musika, igwa nin lenggwahe an harmoniya na mahalagang maaraman kan musikong naggagamit kan mga ini. Sa lenggwaheng ini naaaraman an relasyon kan chords sa kada saro sa laog kan tonality o tonal center kan sarong tonal na komposisyon sa paagi nin pagtukar kan harmonic progression. Iba pang diskurso kun maaapod na harmoniya an yaon sa avant garde music na atonal.  

Sabi ni Alan Belkin, igwa nin tulong kategorya an harmoniya:  1. idtong madaling dangugon; 2. idtong namimidbidan sana sa paagi nin marigmat asin tutok na pagdangog; asin 3. idtong dai talaga madadangog huli sa limitadong perception kan tawo.

Para sako, an pag-recognize kan mga ini bilang nagkakapira sa naturang hahampangon sa pag-adal kan harmoniya madara man sato sa pagkagimata sa kun anong level nin paghinguwa hali sato an itatao ta sa paghimay kan temang ini pag-abot sa mga pag-ensayo. Bilang sarong musiko na nagtatao nin pag-areglo, nagimatan ko na importanteng gayo na an mga kalidad kan harmoniya o chords sa musika mamidbidan nin sarong musiko bako sana sa level na cognitive, kundi affective. Para sako, an pag-adal kaini kaipuhan sabayan nin pagmidbid susog sa kun anong emosyon an pinupukaw kan kada saro sa mismong nagsusurat asin sa paradangog. Sa paaging ini mas epektibo an paggamit sa pagsurat asin pag-areglo kan musika na garo paggamit nin mga sangkap sa pagluto para lalo ining mapasiram.

An kakulangan sa kaaraman sa harmoniya iyo an saro sa mga rason kun tano an tanog kan kadaklan sa mga musika ngunyan haros pare-pareho na sana. Importante na maagimadmadan kan mga musiko an kahalagahan kan nasabi kong pagmidbid, pagrurip, asin paghanap pa nin mga posibleng kumbinasyon o kalidad kan mga chords na ini sa inaapod na harmonic progression.  

Sa sakong agi-agi bilang sarong musiko, nagkapirang beses na man akong nakahiling nin mga grupo na, kung bakong kulang, mayo talagang espwerso na tawan nin atensyon an harmoniya sa ginigibo nindang musika. Duwa, sagkod apat na beses akong nakahiling nin ensemble na nagtugtog sa okasyon alagad makamundo na kung ano an kinakantang tono kan mga parakanta na mayo na nganing harmoniya, iyo man an tinutugtog na melodya kan limang byolin, na tinutugtog man kan pyanista.  Nakadalan man ako nin sarong dakulang grupo nin mga byolinista na nagtugtog nin popular love songs, alagad dawa trenta o kwarenta na sinda, makahuruhinayang na saro sanang agi kan melodya an pare-parehong tinutugtog ninda.

Para sako, an mga nabanggit kong tema digdi, nagkakapira sana sa mga obhetong dapat yaon, asin direksyon na  dapat tawan nin magkakanigong atensyon, sa ngaran nin pagtahar asin pagpararom pa kan abilidad asin kaaraman sa paggibo nin musika.   Pinapatalubo kaini bako sana an tibay kan indibidwal na tagadara nin musika, kundi mismong an kultura-musika sa rona. Sa paghampang sa pagtais kan abilidad sa mga aspetong ini kan musika, kaipuhan an dedikadong espwerso, tyaga, asin disiplina na kaipuhan kan sarong tunay na musiko, bakong paratugtog sana. Ta dawa ano man na okasyon, sa entablado man o banyo sana, kung an mga nabanggit ko digdi buháy sa gimata kan nagdadara kan musika, para sako, ini musikahan na.

.