Paglaog kan Agosto, naglaog man sa labing syen-mil an kaso nin CoViD19 na nailista sa bilog na nasyon. Sa perspektiba kan ordinaryong namamanwaan na nagpupurbar pangatamanan an saiyang sadiri asin pamilya sa paagi kan paghanaw nin kamot, paggamit nin mask, asin pag-utob sa physical distancing, bakong magayon sa pagmati na sa tahaw kan paghinguwang magsunod sa mga regulasyon, garo mayong epekto an indibidwal na paghiro sa kadakulaan kan problemang dapat solusyunan. Mapagal an mga adaptasyon asin akomodasyon na ginigibo para maglikay, pero mas mapagal pag-atid-atidon an pabugsok na dalan na linalakdangan. Alagad, gamit an lente kan sikolohiya, pwedeng magkaigwa nin bagong perspektibo sa mga pinag-aagihan asin maghurup-hurop sa mga bagong kahaputan sa tahaw kan pandemya. 

Pandemya

Sa saiyang librong The Psychology of Pandemics, naghiras si Steven Taylor (2019) nin mga anekdota gikan sa mga nakaaging pandemya tanganing tukaron an mga katakod na konseptong sikolohikal. Mantang binabasa ko an haralipot na mga istorya, naisip ko na sa tahaw kan ipinagkaiba kan sosyudad kaidto saka ngunyan, may mga aspekto kan pagdanas sa pandemya an nagdanay. 

Inot, dai nagbabago an sikolohikal na reaksyon kan kadaklan. Yaon an takot, hadit, kawaran nin tiwala, na dara kan kawaran nin kasiguraduhan asin pagbaba kan kakayahan na kontrolon an sitwasyon. Sa sarong banda, an takot o hadit pwedeng motibasyon para mag-ingat. Alagad, kun sobra, nagkakawsa nin pagkaparalisa asin kawaran nin kakayahan na gibuhon an mga esensyal na aktibidad sa arualdaw. Sa ibang sitwasyon pa, pwedeng magdulot nin mas malalang kundisyon sikolohikal. An kawaran nin tiwala man, pwedeng magtulod na dai magpasipara. Alagad, kun sobra, pwedeng magkawsa nin negatibong epekto sa relasyon sa kapwa. 

Ikaduwa, dai nagbago an epekto kan pandemya sa mga imprastrakturang pansosyudad. Nagbababa an kakayahan kan mga sistemang pan-edukasyon, pansalud, asin pan-ekonomiya na mantiniron an saindang integridad tanganing suportahan an pangangaipo kan banwaan. Sa tahaw kan pandemya, normal na maapektuhan an mga proseso kan mga insitusyon na ini. Alagad, yaon man giraray an linalaúman na magpadagos sinda sa pagtao nin serbisyo sa mga namamanwaan. 

Ikatulo, yaon an pagkawara kan kakayahan kan mga pamilya na sustiniron an pan-arualdaw na pangangaipo dara kan epekto kan pandemya sa hanapbuhay. Puon kaidto sagkod ngunyan, an inot na tinatamaan kan negatibong epekto kan pandemya iyo an mga tawong nasa pagtios. Importante ini ta an pinansyal na sitwasyon pwedeng makaapekto sa kakayahan na mag-utob sa mga protective measures urog na kun an mga ini nangangaipo nin kwarta—arog na saná kan pagbakal nin disinfectant asin face mask—o nakakaulang sa pag-access sa mas basic na pangangaipo—arog kan  pagtinir sa harong sa tahaw kan pangangaipong magtrabaho tanganing may pambakal kakanon.

Dakol pagkakapareho an ekspiryensya ta sa CoViD19 ngunyan sa nangyari sa mga tawo kaidto. An hapot: kun arog palan kaini, na sa kasaysayan kan kinaban dakol na an inagihan na pandemya, tano ta garo dai pa kita nanggad handa? Halawig an diskusyon sa hapot na ini  pero ang gusto kong pag-isipan ta ngunyan iyo an konsepto kan hope o pagláom—ta sa kadakol na pwede tang kuanan kusog, saro ini sa pwede tang pangaputan. 

Pagláom

May iba-ibang teorya manungnod sa hope, pero sunô ko an konsepto ni C. R. Snyder (1994) sa saiyang librong The Psychology of Hope. Sa halipot na tataramon, an hope para kay Snyder iyo an kumbinasyon kan willpower (agency)/kusog nin pagsarig asin waypower (pathway)/kusog-isip na planuhon an dalan pasiring sa sarong katuyuhan. Sa mga pag-adal nadiskubre na halangkaw an lebel kan pagláom kan mga taong makusog an pagsarig na an sarong masakit o kumplikadong sitwasyon temporaryo saná. Makusog an saindang pagmawot na pakarhayon an sitwasyon. Halangkaw man an paglaom kan mga tawong may dedikasyon na pag-isipan an mga istratehiya na pwedeng gibuhon tanganing mapakarhay an sitwasyon. Sa tahaw kan mga ini, yaon an paghuna na an mga taong naglaláom may malinaw na imahen kun ano an puturong linalauman ninda. 

Sa tahaw kan pandemyang ini, naglaláom kita gabos na magkakaigwa nin medikal na solusyon an health crisis na ini. Naglaláom kita na makakabalik kita sa mga dating aktibidad na nakakarahay satuya asin naglaláom man na bayaanan na an mga gawi-gawi na dai nakakatabang.  

Dahil aram ta na an pandemya may epekto sa sikolohiya kan tao, naglaláom kita na dapat may mga programa sa baskog-isip na nakaantabay para sa mga tawo sa komunidad, na significanteng parte  kan mga serbisyong pansalúd. Dahil aram ta na an pandemya may epekto sa relasyon ta sa iba, naglaláom kita na parte kan mga kampanya sa tahaw kan pandemya iyo an pagpakusog sa espiritu nin komunidad asin pagtinarabangtabangan—an pagbalangibog sa mensahe na, sa mga arog kaining panahon, an pag-utob sa mga protective measures bako sanáng responsibilidad sa sadiri kundi responsibilidad ta sa iba. 

Dahil aram ta na an pandemya pwedeng makaapekto sa mga imprastrakturang pansosyudad, naglaláom kita sa responsabilidad kan mga institusyon na panginutan an mga programang makakatabang para makabalik sa normal an paghiro kan mga tao sa komunidad. Naglalaom kita sa obligasyon ninda na magsirbing marhay na pangarugan asin episyenteng tagatao nin impormasyon sa mga tao. Asin naglaláom kita na sinda magmamaigot na mag-andam para sa mga maaarabot na aldaw.

Dahil aram ta na an mga dai inaasahan na pangyayari pwedeng makaapekto sa mga proseso kan satuyang pamilya lalo na sa aspektong sosyoekonomiko, naglaláom kita na magtarabangtabang sa pagpreparar kan satuyang sadiri sa mga susunod na agyat na pwede tang atubangon. Naglaláom man kita sa padagos na pag-adbokasiya para magin patas an mga polisiya asin programa sa satuyang nasyon na makakapagpataas sa kakayahan kan mga pamilyang nasa pagtios na pauswagon man an saindang mga sadiri. 

Sa ekolohikal na paghiling, importanteng manudan ta na an satuyang naiisip asin namamatian bilang indibidwal dai pwedeng isuhay sa kabilugan kan eksperiyensa sa satuyang pamilya asin banwaan. Kun kaya, an kapangganahan sa pandemya dai pwedeng iasa saná sa indibidwal na espwerso kan mga namamanwaan kundi sa sistematiko asin sararong paghiro kan kagabsan. 

Sa ngaran nin pagláom, sana mapagtarabangan tang pakusugon an satuyang pagsarig, pagmawot, asin plano sa pagbilog nin sarong komunidad na igwa nin mapag-ataman asin enabling na kapalibutan kun sain madali asin posible sa gabos an pag-iwas sa impeksyon asin pagpapakusog kan salúd.

.