Historikal na konstruksyon an “Bikol.” Sa paglihis nin panahon, pirang beses nagbago an pagsabot, pag-imahinar, pag-organisa, sagkod pagbaranga-banga kaini bilang sarong pulitiko-administratibong yunit. Arbitraryo ini, kaya manlainlain an kahulugan sa kasaysayan. Kun babasahon ta an mga primaryang burabod na isinurat sagkod ipinublikar kan panahon nin mga Kastila, Amerikano, siring na kan mga inot na taon kan Pilipinas bilang sarong matalingkas na nasyon puon 1946, maoobserbahan ta na manlainlain an gamit o pagkasabot kan tataramon na ini. Alagad, mahalagang girumdumon na kolonyal an siring na konstruksyon nin huli ta mas hinihiling kan mga Bikolnon kaidto an mga pueblo o probinsya bilang mga organikong komunidad kisa mga heyograpikong espasyo na igwang mga dai nahihirong mga linderos (o fixed boundaries).

Kan panahon nin mga Kastila, mayo pa nin konsepto nin Bikol bilang sarong rehiyon. Igwa saná kaidto nin mga provincia, partido, alcaldia, pueblo, visita, aspb. An “Bicol” (riparuhon na c an ginamit ko sa pagbaybay kan siring na tataramon asin bakong k) saro saná sa walong partido (o distrito) kan Kabikolan kaidto. Mas sadit sana na espasyo o yunit ini kisa Bikol na aram ta ngunyan.  

Sagkod na binanga an Camarines sa duwa kan 1829, igwa saná nin duwang probinsya an Kabikolan: an Albay sagkod an Camarines. Patindog an linderos na nagbabanga sa duwa, dangan igwa nin tig-apat na distrito an mga probinsyang nasambit. An mga partido kan Albay iyo an Partido de Lagonoy, Catanduanes, Sorsogon, sagkod Tabaco, dangan Iraya, Rinconada, Camarines Norte, sagkod Bicol an mga Partido kan Camarines. Riparuhon na an Partido de Lagonoy, kun yaon sain an Caramoan, Goa, San Jose, Sangay, Tigaon, asbp., parte pa kan Albay kaidto, siring man an Iraya, kun yaon sain an Camalig, Guinobatan, Libon, Ligao, asbp, parte pa kan Camarines. 

An mga munisipalidad na nakapalibot sa Bay kan San Miguel arog kan Libmanan, Calabanga, dangan an pira sa mga munisipalidad na inaagihan kan salog Bicol arog kan Milaor, Camaligan, Gainza, dangan an syudad kan Nueva Caceres iyo an mga na nakapalaog sa Partido de Bicol. (Bako daw ini an sityo kun sain inadal ni Marcos de Lisboa an tataramon na Bicol? O kaya man, bako daw ini an kinokosiderar tang Bikol Sentral ngunyan?) 

Kan nasabing taon, binanga an Camarines sa duwa sagkod an dating Partido nin Camarines Norte dagos na nagin sarong probinsya na man. Susog ki Alfredo Ruiz Puya, an Daet, Paracale, Mambulao (Jose Panganiban), Capalonga, Indan (Vinzons), Talisay, Labo, dangan an Ragay, Sipocot, sagkod Lupi an mga pueblo na pig-ayon sa bagong muknang probinsya. Pinagsarô giraray ini kan 1845, pinagsuhay liwat kan 1857, dangan pinagsaro giraray kan 1893, bago dagos nang sinuhay kan 1917. 

Kan 1846, binago ni Gobernador-Heneral Narciso Claveria an patindog na linderos na nagbabanga sa Albay sagkod sa Camarines Sur. An Partido de Iraya itinao na sa Albay, dangan an Partido de Lagonoy itinao na sa Camarines Sur. Kan parehong taon, ginibo man na sarong politiko-militar na komandansya an Masbate asin Ticao. Dagos naman nagsuhay an Sorsogon sa Albay para maging sarong bagong probinsya kan 1894. 

Panahon na nin mga Amerikano kan kolektibong binisto an mga probinsya nin Albay, Ambos Camarines, sagkod Sorsogon bilang the “Bicol provinces.” Sa ibang primaryang burabod, inapod man na “Bikolandia” an mga probinsyang nasambit. Bako na sanáng sarong partido an pagsabot sa “Bicol” kaidto kundi saro nang grupo nin mga probinsya. Kaya dawa su mga Tagalog na parte kan Camarines Norte arog kan Mambulao, Paracale, asbp., o si parte kan Masbate na Bisaya na an tataramon, nagin parte ipso facto kan “Bicol.” An konseptong ini kan “Bicol” nakabase sa etnolingwistikong kategorya—sa tataramon na Bicol sagkod sa mga tawong nag-iirok digdi: an mga Bikolnon.

Kan Agosto 29, 1916, inaprubahan kan kongreso kan Estados Unidos an Philippine Autonomy Act o an Jones Law. Katakod kan pagpawarang-bisa kan Philippine Organic Act of 1902 asin an pagmukna nin sarong elihidong lehislatura, pig-reorganisar kan batas na ini an mga probinsya kan Pilipinas, dangan, grinupo ini sa doseng distrito senatoryal. Napabilang an mga probinsya nin Albay, Ambos Camarines, sagkod Sorsogon sa ika-anom na distrito. Arbitraryo an siring na paggrupo asin tuninong an mga primaryang burabod kun pàno binaranga an mga probinsya. Alagad, pwede tang sabihon na ini an nagsirbing painot na pagbilog kan mga rehiyon kan Pilipinas ngunyan.

Kan Marso 10, 1917, inaprubahan man ni Gobernador-Heneral Francis Burton Harrison an Act 2711 na nag-amyenda sa administrative code kan Pilipinas. Inorganisa asin nginaranan kaini an mga syudad asin mga munisipalidad na nakapalaog sa lambang probinsya sa Pilipinas. 

Susog sa Artikulo II, Seksyon 38, an mga minasunod an mga probinsyang nakapalaog sa ika-anom na distritong senatoryal sagkod hudisyal dangan an saindang lambang na mga munisipalidad: 

1. An probinsya kan Albay, kaiba an mga isla kan San Miguel, Cagraray, Batan, Rapu-Rapu, sagkod an subprobinsya kan Catanduanes. An mga munisipalidad kan Albay iyo an mga minasunod: Albay, Bacacay, Baras, Bato, Calolbon, Camalig, Daraga, Guinobatan, Jovellar, Legazpi, an kabisera kan probinsya, Libog (Sto. Domingo na ngunyan), Libon, Malilipot, Malinao, Manito, Oas, Pandan, Panganiban, Polangui, Rapu-Rapu, Tabaco, Tiwi, Viga, sagkod Virac; 

2. An probinsya kan Camarines Norte. An mga munisipalidad iyo an minasunod: Basud, Capalonga, Daet, an kabisera nin probinsya, Indan, Jose Panganiban, Labo, Paracale, San Vicente, sagkod Talisay; 

3. An probinsya kan Camarines Sur, kun sain nakapalaog an mga munisipalidad kan Baao, Bato, Buhi, Bula, Cabusao, Calabanga, Camaligan, Canaman, Caramoan, Del Gallego, Gainza, Goa, Iriga, Lagonoy, Libmanan, Lupi, Magarao, Milaor, Minalabac, Nabua, Naga, an kabisera kan probinsya, Pamplona, Pasacao, Pili, Ragay, Sagnay, San Fernando, San Jose, Sipocot, Siruma, Tigaon, Tinambac;

4. An probinsya kan Masbate, kaiba an Ticao, Burias, sagkod an mga sararadit na isla sa palibot kaini, dangan an mga munisipalidad nakapalaog sa siring na probinsya: Aroroy, Cataingan, Dimasalang, Masbate, an kabisera, Milagros, San Fernando, San Jacinto, sagkod San Pascual;

5. An probinsya kan Sorsogon, kun sain nakapalaog an munisipalidad kan Bacon, Barcelona, Bulan, Bulusan, Casiguran, Castilla, Donsol, Gubat, Irosin, Juban, Magallanes, Matnog, Pilar, Prieto-Diaz, Santa Magdalena, sagkod Sorsogon, an kabisera kan probinsya.

Maririparo ta na an mga munisipalidad kan Lupi, Ragay, sagkod Sipocot na dating parte nin Camarines Norte kan panahon nin Kastila, ilinipat na sa Camarines Sur. Dagos naman na nagsuhay an Masbate asin an mga munisipalidad kaini sa Sorsogon para magin sarong lain na probinsya. An Ambos Camarines na pinagsaro kan 1893, binanga giraray sa duwa. Apwera sa pagsuhay kan mga munisipalidad kan Catanduanes sa Albay, haros mayo nang nabago sa siring na organisasyon kan mga munisipalidad kan inaapod na “Bicol” provinces sagkod ngunyan. 

Kan Oktubre 24, 1945, inaprubahan ni dating presidente Sergio Osmena an Commonwealth Act No. 687 na nagdeklara sa Catanduanes bilang sarong independenteng probinsya.  

An pagsabot ta kan Bikol ngunyan sa politiko-administratibong kahulugan kan tataramon iyo an rehiyon na igwa nin anom na probinsya: Albay, Camarines Norte, Camarines Sur, Catanduanes, Masbate, Sorsogon. Sa prosa na mayong romansa, sabi ngani kaiyan ni Fr. Raul Bonoan, SJ, inaapod ta ining Rehiyon 5. Sa ngunyan, igwa na ini nin pitong syduad: Iriga, Ligao, Masbate, Naga, Sorsogon, Tabaco, asin Legazpi sagkod labi sanggatos na mga munisipalidad (107). Kundi sain ini gikan? 

Kun babalikan ta an mga legal na mga dokumento kan administrasyon kan diktador asin dating presidente Ferdinand Marcos, urog na Presidential Decree No. 1, maaaraman ta na dai pa saná nahahaloy an siring na konstruksyon kan Bikol. Septyembre 24, 1972, pirang aldaw sana pakalihis kan deklarasyon nin Martial Law sa interong Pilipinas, pinirmahan ni Marcos an nasabing decree na nag-organisa kan eksekusibong sanga nin gobyerno. Sa paagi kan saiyang Integrated Reorganization Plan, inorganisa kaini an mga rehiyon sa Pilipinas, dangan an mga sentro kaini kun sain yaon an mga rehiyunal na opisina kan mga manlainlain na ahensya kan gobyerno. Pormal man na nginaranan kaini an mga rehiyon kan Pilipinas. Inapod na Bikol Region an Rehiyon 5, dangan an syudad nin Legazpi an minidbid na sentro kan rehiyon. Dai na kaini hinira kun pano grinupo kan Act 2711 an mga probinsya sagkod mga munisipalidad kan Kabikolan.

An pagsabot ta ngunyan kan “Bikol” bilang sarong pulitiko-administratibong yunit gikan digdi. Kun kaya dai dapat hilingon an “Bikol” kan panahon kan Kastila, Amerikano, o Hapon, o dawa pa kan mga taon bago an 1972 sa lente kan siring na kategorya. Ta kun dai, anakronistiko—suhay sa panahon—an magigin naratibo sagkod interpretasyon ta nin huli ta hinihiling ta an nakaagi gamit an presenteng kategorya, o kaya gamit an sarong kategorya na mayo pa man sa agimadmad kan mga tawo kaidto. 

Sa paagi kan halipot na heneyalohiyang o pagsunud-sunod na sakong iprinisinta sa artikulong ini, nahiling ta na an Bikol sarong historikal na konstruksyon, dangan arbitraryo, kaya, kun siring, nagbabago. Kaya kun tutukaron ta o isusurat an kasaysayan kan Bikol, maninigo asin mahalagang ihapot ta muna kun Sain an “Bikol”? Arin na “Bikol”? o kaya man “Bikol” kan anong taon, siglo, o panahon?

.