Minsan, pigakuko akong guest lecturer sa mga klase manungod sa investing. An primerong pinagaunga sakun sa mga estudyante, “Uno an ‘technique’ na pinaggagamit ko sa ‘charts’ nin stock market?” Nakikigkig na sana sinda kapag an simbag ko, indi man ako naggagamit nin charts sa pag-invest. 

‘Value investing’ an angal sa ‘approach’ ko sa pag-invest. Sa pinakasentro san value investing an doktrina na bukon pirmi ‘rational’ o wais an merkado, kaya minsan ayo mga oportunidad na bumakal nin mararayon na kumpanya sa presyong mas ababa sa matod na ‘value’ sading mga kumpanya. Maski sisay na ina an ungaon mo, makapagsabi na minsan ayo mga mararahayon na produkto na barato sa saran. An mga pwersa na nakapag-iwag san presyo sa saran, amo man an mga pwersa na naga-iwag sa stock market. 

An problema ngana ta kadakol mga bagong ‘investor,’ na na-ingganyo magpuon mag-invest nung quarantine. Madali sadto kumita ta halos maski unong bakalon mong stock, lalangkaw an presyo. Ngana na nagabalik na sa normal an stock market, dipisil na naman pumili nin matanos na stocks. Peligroso yading ‘back-to-normal’ na stock market kun natuod ka na an stocks mga letra man sana na ayo numero, na pwedeng magtsamba. 

An abiso ko, bilang value investor, rumdumon pirmi na ayo negosyo sa likod san lambang stock. Kapag marhay an dalagan san negosyo, marhayon an magiging presyo san stock. An value investing, simple man sana: pumili ng marayun na negosyo sa marayun na presyo.

Uno an marhayon na negosyo, sa pagkikita ng mga value investor?

Primero, dapat marhayon dangan matibay an mga nagpadalagan san negosyo. Dapat kumportable kang magin ‘kasosyo’ an management san kumpanya. Kun ngilala mong indi pwedeng pagtiwalaan nin kwarta an management san usad na kumpanya, indi ka na magbakal nin stock nu kumpanya.

Ikaduwa, maugma dapat an mga kliyente sa serbisyo kan kumpanya, kaya ayo ‘brand loyalty,’ dangan kaya magpresyo nin alangkaw nung kumpanya. Nasa padagos na kita nin usad na kumpanya nakabase an padagos na paglangkaw san presyo san usad na stock. Syempre, para padagos na kumita an usad na kumpanya, dapat kaya nyang magpresyo nin alangkaw o kaya nagadakol an kliyente.

Ikatulo, dapat ayo ‘competitive advantage’ an usad na kumpanya. Kapag marhayon an serbisyo mo, dangan nagakita ka nin alangkaw, target ka nang arugon san ibang kumpanya. Uno an lamang mo sa iba na indi kayang arugon? 

Syempre, mas madali atulan an usad na kumpanya base sa mga ‘test’ of ‘filter’ na yadi kun maaram ka sa industriya o produkto nu kumpanya. Kun doktor ka, malamang mas madali simo magkita nin mga pharmaceutical na kumpanya. Kun ‘stay-at-home parent’ ka, aram mo an pinakamarahayon na ‘consumer goods.’ Indi ka na magrayo. Didto ka industriya o kumpanya na ika mismo, ayo ‘insider advantage’ bilang kliyente. 

Importante sa investing an paglikay. Maski sisay na nagasaod, makapagsabi na importanteng adalan an kalidad sa produktong pinagabakal. An stock market wara man pinagkaiba sa saran. Bukas sa ngamin para magpabakal o kaya magbakal. Wara man naggagamit nin ‘charts’ sa saran. An pinagagibo mo sa saran, mag-anap nin matanos na produkto sa tamang presyo. Indi ka man basta babakal sa saran nin produktong indi mo kabisado an presyo. Amo man dapat an paglikay na gibuhon ta sa stock market. Kumuko kita nin mga matanos na kumpanya sa tamang presyo. Maglikay kita sa mga kumpanyang indi ta kabisado.