Friday, March 29, 2024, 10:23am

Bayadan nganay an sadiri

Published on Sunday, July 26, 2020, 2:14am

Ayo panaon na an Albay an pinakamayaman na probinsya san Pilipinas. Su produkto ta baya sadto, abaka, ngilalang pinakamatibay na lubid sa bilog na kinaban. Magpuon pa nung panaon nung mga galyon na nagabyaheng Manila-Acapulco, sikat na an abaka. 

Ugaring, su ngamin na benepisyo narangup sa mga Espanyol. Kina sa mga Amerikano dangan mga kasurog nindang Pilipino. Kina sa mga mayayaman na tagsadiri ning balay-na-bato na abandonado na ngani ngana ta su mga tagsadari nag-abroad o nagpa-Manila na. Aram ko iyan ta git man ako sa mga pamilyang arug san, su mga nagpara-pasiram sana habang sikat pa su abaka, pero kulang su pagpasiguro. 

Hindi nag-anap ning mga bagong gamit para sa abaka. (Ngana bagang CoViD19, nadiskubre na an abaka palan usad sa mga pinakamatibay magsara nin mikrobyo). Hindi nag-adal ning mga bagong paagi para hindi mapeste ang abaka. Hindi ginamit su kabaklan nu abaka para magtugdok nin mga bagong negosyo (sa investing, inangal yading diversification, tanganing bukon sa usad na nigo sana an ngamin na salag). Kulang man pati su pinaadal na mga kahimanwa.

Nung naghilang su abaka, dangan naimbento na su nylon, tikdag su ekonomiya kan Albay. Su mga ngilalang pamilya, naapektaran. Pero ang trahedya, su mga obrero na tios na ngani, lalo pang nagtios. Su mga nagdaplus para magtanum dangan magproseso nin abaka, hindi man nakinabang sa abaka. Pirming narangup sa iba su ininghuwaan ninda.

Kin uno an nangyari sa Albay, amo man an mangyayari sa usad na tawo na hindi nganay bibiayadan an sadiri; sa usad na tao na pirming sa iba nararangup ang ininghuwaan. Kin pagka-suweldo mo, sa mga babayadan dangan sa luho tulos naubos an sweldo, kina wara narangup sa pagpasiguro nin sadiring puturo, magatios ka. Sigurado ‘yan.

An puturo mo dapat an primero mong babayadan san pinagalan mo. Naga-agi sa dalan pasiring sa maringis na paggurang an tao na sadiri an ultimong pinagabayadan (kun ayo matura).

Baga ka man sana pati uripon, ta hindi ka man makakatalingkas sa pagtrabaho. Ugaring, pinakaon ka man ning matanos dangan nakababakal nin mga hindi mo man kaipwan, kaya hindi mo narereparo. Pero, uripon ka—ta hindi ka abot sa panaon na ika sana an susunudon mo. Pirmi kang ayo amo. Maski ka negosyante, kun hindi ka nakapahingalo, uripon ka nin parabakal.

Pirming magpasiguro. Maski itu, basta pirming ayo investment bago maubos an sweldo sa mga babayadan o sa luho. Hindi man kaipuhan na bonds, stocks, o king uno pang investment na pinansyal pirmi. Kaipuhan yan sa pagretiro, pero kun akus ka pa, maski investment nganay sa bagong kaaraman na magagamit para makadispunir nin mas dakula o kaya makahanap nin okupasyon na mas sigurado o mas ikaugma mo. Pwedeng investment sa sadiri mong salud. Basta pirming magpasiguro. Pirming bayadan an sadiri.
Sa susunod na kolum, pag-iristuryahan ta kun pauno gibuhon na automatic an pagbayad sa sadiri. Kun ayo kamo gustung maaraman sa investing, magkomento kamo didi, o kaya mag-email sa [email protected].

.

Christian Dy
Ekonomista sa buwis, investments, dangan komersiyo si Christian Dy. Pagsurat nin mga reporma sa ekonomiya an pigagibo nya ngana.

0 Comments

Submit a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Importanteng Paisi: An Magbikol Kita minatao nin galang asin nagmimidbid sa katalingkasan kan lambang kag-ambag na parasurat na makapaglahayag kan saiyang personal na ideya, opinyon, o panànaw, sa pagtubod na ini nakasusog saka nakagamot sa pag-adal, pagsaliksik, asin hararom na paghurup-hurop. An indibidwal na mga artikulo dai nagsasalming sa pangkagabsan na paninindugan kan Magbikol Kita.

Kag-ambag na mga Parasurat

Kenneth Isaiah Ibasco Abante

Khryss Arañas

Mae Diane Azores

Nephtaly Botor

Niles Jordan Breis

Luis Cabalquinto

Jethro Calacday

Greg S. Castilla

France Clavecillas

Christian Dy

Maria Leny Felix

Dennis B. Gonzaga

Jaya Jacobo

Jingjin 淨近

Victor John Loquias

Vic Nierva

Pen Prestado

Joseph Reburiano

Adrian V. Remodo

Aika Robredo

Ronald ‘Bong’ Rodriguez

Jenn Romano

Javier Leonardo Vitug Rugeria

Jay Salvosa

Sari Saysay

Jonas Cabiles Soltes

Kerwin Orville Tate

P. Francis Tordilla

Melba T. Vera Cruz

Ernie Verdadero

Magbikol Kita is published by

We create blogs, videos, websites, graphics, and social media content so you can engage customers online and offline. Visit Creative Coconut Ph for ideas and to contact us.

Resibihon an mga artikulo sa email

Magsubscribe sa mailing list kan Magbikol Kita. Resibihon an mga artikulo direkta sa saindong email.

An Magbikol Kita sarong adbokasiyang nagtutulod, nagpapararom, asin nagpapahiwas kan paggamit sa mga tataramon na Bikol sa online na kinaban. Orihinal ining sarong midyum nin paghiras nin kaaraman dapit sa lenggwaheng Bikol para sa mga nagtutukdo asin nag-aadal kan tataramon. An paghimo kan website na ini sarong lakdang nin pagpahiwas kan sakop asin abot kan Magbikol Kita tanganing magin sarong kamalig nin impormasyon para sa mga Bikolnon—asin mga buót makanuod kan tataramon—yaon man sinda sain sa bilog na kinaban. Madya na, Magbikol Kita!

Para sa mga buót maghiras nin mga artikulo, opinyon, suhestyon, asin iba pang buót nindong ipaabot samuya, mag-email sa [email protected] o imessage kami sa contact form sa ibaba.

An ortograpiya asin istilo sa lenggwahe na ginagamit kan Magbikol Kita nakasusog sa ginagamit kan Mother Tongue-Based Multilingual Education (MTB-MLE) kan Departamento kan Edukasyon. Ini tanganing an anuman na maipublikar sa idea hub na ini pwedeng magamit kan mga eskwela, urog na sa mga pampublikong eskwelahan.

I-message sana kami para sa mga hapot o anuman na buót nindong ipaabot sa samuya.

13 + 15 =

Magbikol Kita © 2021 Reserbado an gabos na karapatan