Sa Pilipinas, kaiba sa pangarap san pamilya an magkaayo nin auto. Makikita ta iyan sa mismong “Ambisyon 2040”, su survey kan gobyerno para maisihan an ambisyon san ordinaryong pamilyang Pilipino para sa puturo ninda. 

Sa atun sa probinsiya, “status symbol” na man ang magka-awto. Inda man kin niyanga, pero baga paghuna san mga kahimanwa, pag nag-OFW o kaya nagtrabaho sa Manila, dapat pag-uli ayo na awto. Syempre ta indi man baya uso sa probinsya an magpatugdok ning garahe, ibibulad sana man san mga tagsadiri an awto sa tinampo. Baga paray na pinagango.

Nung nauso pa su ababang downpayment para sa awto, dangan duminakol an auto-loan financing, lalong nagin madaling kumuko nin “brand new” na awto. Mala ta kung babyahe ka git Guinobatan pasiring Legazpi, labi na baga an traffic. Su mga kaidad ko, marurumduman na bukon man arog san an traffic nu naga-high school pa sana kami, nu nakaaging dekada.

Dakul na man an nagaunga sakun kun kinano maray magbakal ning auto? An mga kaungaan, pirming nakasentro sa king kinano barato ang auto, o kaya king unong modelo ning awto an “sulit.” An pirmi kong abiso, rebisarun nganay ninda king niyanga ta muya na nindang magbakal ning auto. Kinano baya marayun magbakal ning auto?

Marayun magbakal nin auto king kaipwan mo ning auto—wara na ibang matanos na panaon.

Primero, an awto, pagluwan sa casa, bukon na tulos “brand new.” Ibig sabihon, kun ipapasa mo an awto kinabuwasan, dakula na tulos ang tapyas sa pwede mong ipresyo sa babakal. Ikaduwa, ang kaiba sa gasto sa awto, bukon sana su downpayment dangan hulugan. Kaiba sa marayon na pag-awto an matanos na pagmantenir. Tandaan na pag magamaneho ka sa tinampo, ayo ka pinadalagan na tinoneladang bakal. Pag bukon marayon an pagmantenir san awto, makakadeskwido ka ning ibang tao. Sa madaling sabi, dapat kaya mon an bayadan ang responsableng pagiging tagsadiri nin awto kapag babakal ka.

Kun, sa pag-estimar mo, kaipuhan mo na talaga an awto pakatapos mong ikonsiderar yading duwa, dangan an ibang alternatibo sa awto, saka ka na bumakal ning awto. 

Kin ayo ka na natipuhan na modelo, kun medyo mahal dangan wara man “sale,” paliman-limanon mo nganay. An tao, bukon pasensyosong konsumidor. Minsan, pag napawot na kita, muya ta nang mag-iwag maski bukon pinakamarayon na iwag an gusto tang gibuhon. Aram san mga casa na mapinawuton kita—kaya ngani pirming “buy now and save x” an mga karatula, maski kun rereparuhon mo, halos di man nagabago an presyo.

Ayo man mga nagasabi na “investment” an awto. Investment man sana an awto kun kaipuhan mo sa paghanapbuhay. Pero, kun su auto sana mismo an kikiton mo, an awto “frontloaded expense.” Urualdaw, nababawasan an presyo san binakal nang awto. Kin nakakita ka na nin mga segunda manong SUV na Php100,000 na sana ipinabakal, makikita mong bukon investment, kundi expense o gasto an awto.

Masiram magkaawto, lalo kin bago dangan deklase. Ako mismo mahilig sa magayon na awto. Pero, arog san ngamin na masiram, dapat inunga ta an sadiri ta kin marayon o kaipuhan bago naton kuon. 

An pinakabaratong awto, nasa Php500,000 an brand new. An depreciation, o pagbawas sa balor san awto, nasa 30% sa primerong taon. Pakatapos sa limang taon, nasa 60% na san balor san awto an nawawara. Kaya, kaya mong ipabakal an segunda manong mong awto pakaagi nin limang taon sa presyong Php200,000 na sana. 

Kun indi mo pa man kaipuhan nin awto, dangan ibinutang mo na sana sa siguradong investment (arog san PAGIBIG Fund MP2 na nasa 6% kada taon an dividend), nasa P670,000 na an kwarta mo pagkatapos san limang taon. Usad na desisyon, Php407,000 an diperensya. 

Isipon mo na sana: nyanga ta ayo mga baratong segunda manong awto dawa bago pa? Ta ayo mga nagbakal nin awto na hindi nakapag-ulat maski hindi pa man kaipuhan dangan hindi man palan kayang panindugan an gasto. Syempre, sa ultimo, kwarta mo iyan kaya bahala ko sadin mo gustong ibutang. An abiso ko sana: saka na bumakal nin awto pag kaipuhan na. Importante sa buhay-pinansyal pirmi an pasensya.

.